Τρίτη 31 Οκτωβρίου 2017

«Ασφάλεια και δικαιώματα στην σύγχρονη εκλόγιμη μοναρχία»

Γ. Κοντογιώργης - Ασφάλεια και δικαιώματα στην σύγχρονη εκλόγιμη μοναρχία - 14.10.2017


Η αναφορά στους στοχαστές του διαφωτισμού, στην πραγματικότητα είναι μια αναφορά αναδρομής σε μια αντιδραστική πια σε σχέση με την εποχή μας περίοδο, που θέλει, επιδιώκει με τα απολιθώματα αυτά του διαφωτισμού, να μας οδηγήσει σε μια αντίληψη η οποία δεν έχει μέλλον. Δεν έχει εξέλιξη. Να είμαστε ευτυχισμένοι με το σύστημα που ζούμε, γιατί είναι το καλύτερο, λέει...και δεν υπάρχει άλλο καλύτερο.

Η δημοκρατία κυρίες και κύριοι, έχει έναν σκοπό. Την καθολική ελευθερία. Δεν είναι αυτοσκοπός η δημοκρατία. Είναι το θεσμικό και αξιακό περιβάλλον μέσα στο οποίο εμπραγματώνεται ένα περιεχόμενο ελευθερίας. Όταν μιλάμε για καθολική ελευθερία, εννοούμε ατομική, κοινωνικο/οικονομική και πολιτική. Ποια απ΄τα πεδία αυτά της ελευθερίας μπορούμε να πούμε ότι βιώνουμε σήμερα; Θα το αντιληφθούμε αμέσως αν, σταθμίσουμε το περιεχόμενο της ελευθερίας. Η ελευθερία είναι αυτονομία. Το να αυτοπροσδιορίζομαι και να αυτο/κυβερνώμαι στο πεδίο στο οποίο με ενδιαφέρει να έχω αυτό το καθεστώς της αυτονομίας. Σε ποιο είμαστε σήμερα αυτόνομοι; Δηλαδή ελεύθεροι. Μόνο στην ιδιωτική μας ζωή κι αυτό υπό προϋποθέσεις. Στο μέτρο που, κάποιοι κάτοχοι του συστήματος αποφασίζουν εάν θα έχουμε τόσα στοιχεία μέσα στην ατομική μας ζωή, στην αυτοπραγμάτωσή μας ή λιγότερα.

Άρα λοιπόν, υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά μεταξύ ελευθερίας και δικαιώματος, που αποκρύπτεται ή αγνοείται από την σύγχρονη διανόηση. Ποια είναι η διαφορά; Ότι το δικαίωμα οριοθετεί την ελευθερία ή την μη ελευθερία, εκεί που δεν είμαστε ελεύθεροι. Λόγου χάρη, έχουμε δικαιώματα προστασίας στον εργασιακό τομέα διότι εκεί συνάπτουμε σύμβαση όχι εργασίας, αλλά, εκχώρησης ελευθερίας. Έχουμε δικαιώματα στην πολιτική ζωή, γιατί; -να διαδηλώσουμε παραδείγματος χάρη- γιατί δεν είμαστε ελεύθεροι. 
Διότι το πολιτικό σύστημα, δηλαδή την αυτοκυβέρνηση άρα την πολιτική ελευθερία, την κατέχουν άλλοι. Άλλος αποφασίζει ποια είναι η μοίρα μας, τι θέλουμε, τι δε θέλουμε, πώς θα κοιμηθούμε, πώς θα φάμε, ποια είναι η μοίρα του τόπου. Κι αυτός ο άλλος είναι ο "πρωθυπουργός". Το περιβάλλον του. Αλλού είναι ο "πρόεδρος". Άρα λοιπόν, για να μιλήσουμε για ελευθερία, πρέπει να έχουμε τις τρεις αυτές συνιστώσες της: Ατομική, κοινωνικο/οικονομική και πολιτική. Σε κανένα άλλο πεδίο δεν έχουμε ελευθερία παρά μόνον στο ατομικό. Στην προσωπική μας ζωή. Αποφασίζουμε να έρθουμε εδώ σήμερα ή να μην έρθουμε. Το πώς θα οργανώσουμε την ζωή μας.

Άρα λοιπόν, αυτό είναι το περιβάλλον μέσα στο οποίο σήμερα καλούμαστε να συζητήσουμε για την ασφάλεια. Διότι η διάκριση αυτή είναι προϋπόθεση των όρων της ζωής και της ασφάλειας ενός εκάστου. Και τι σημαίνει προϋπόθεση; Προϋπόθεση σημαίνει, ότι εγκαθιδρύονται οι όροι μέσα στους οποίους θα μπορούμε να εκφραζόμαστε, να ζούμε, να κινούμαστε, να ζούμε την ζωή μας. Αυτοί οι όροι καθορίζονται απ΄το νόμο. Ο νόμος της δημοκρατίας δεν είναι ο νόμος ενός άλλου πολιτικού συστήματος. Ποιο είναι το σημερινό πολιτικό σύστημα αν θέλουμε να το ορίσουμε, όχι με βάση τα απολιθώματα του διαφωτισμού που μεθάρμωσαν τις έννοιες, αλλά με βάση την κυριολεξία των όρων εκεί που γεννήθηκαν τα συστήματα, στην πόλη. Είναι μια απλή εκλόγιμη μοναρχία. Προ-Σολώνειας κοπής. Διότι ο Σόλωνας ήτανε πρωθυπουργός που δε έδινε λόγο, απλώς διαλεγόταν, "διαλακτής" μας λέει ο Αριστοτέλης, αλλά καθιέρωσε στην συνέχεια ένα πολιτειακό σύστημα που ήταν αντιπροσωπευτικό. Προσέξτε, όχι δημοκρατικό. Αντιπροσώπευση. Δηλαδή, αντί να είναι ο ίδιος εντολέας και εντολοδόχος όπως ένας σημερινός πρωθυπουργός, την ιδιότητα του εντολέα την κατέλαβε ο δήμος, η κοινωνία που ήταν πολιτειακά συντεταγμένη και ο πολιτικός, Σόλων, ήταν εντολοδόχος. Η κοινωνία σήμερα είναι ιδιότης. Ιδού το πλαίσιο λοιπόν της εκλόγιμης μοναρχίας μέσα στο οποίο καλούμαστε να συζητήσουμε για την ασφάλεια. Τι σημαίνει νόμος λοιπόν; Τι προστατεύει ο νόμος; Ο νόμος θέτει τους κανόνες μέσα στους οποίους βιώνει κανείς την ελευθερία. Προστατεύει επίσης την ελευθερία αυτή. Για να προστατευτεί όμως η ελευθερία, στο πεδίο που υπάρχει και που αποτελεί μέρος του αξιακού συστήματος άρα την διεκδικούμε, σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχουν οι θεσμοί εκείνοι και τα όργανα εκείνα τα οποία θα προστατεύσουν την ελευθερία. Από την παραβατική συμπεριφορά. Από αυτόν που θέλει να ασκήσει δύναμη ή εξουσία επάνω μας, -διότι υπάρχει μια μεγάλη διαφορά μεταξύ των δύο- προκειμένου να ηγεμονεύσει ή να καθορίσει την βούλησή μας. Άρα λοιπόν, η ανασφάλεια ή η ασφάλεια, είναι προϋπόθεση, είναι συνοδός συνθήκη της ελευθερίας. Εάν φοβάμαι να κυκλοφορήσω, εάν φοβάμαι να εκφραστώ, εάν δεν αισθάνομαι ότι μπορώ να έχω την δυνατότητα να ζητήσω την προστασία μου και να κινηθώ, σημαίνει ότι δεν είμαι ελεύθερος.

... Εάν λοιπόν αφαιρείται ασφάλεια, αφαιρείται ελευθερία. Δεν προστίθεται ελευθερία. Σημασία έχει λοιπόν, να ξέρουμε ότι, η ελευθερία και το αντίστοιχό της η ασφάλεια είναι το κανονιστικό περιβάλλον το οποίο προστατεύει το πεδίο της ελευθερίας που βιώνουμε.

Σήμερα λοιπόν, για να δούμε πόσο πίσω είμαστε, δεν τίθεται ζήτημα ασφάλειας για την βίωση της κοινωνικο/οικονομικής και πολιτικής μας ελευθερίας. Δεν κατέχουμε εμείς το σύστημα για να κυβερνάμε εμείς αντί για κάποιον πρωθυπουργό. Αλλά τίθεται το ζήτημα της πρωτόλειας, της βρεφικής εποχής της ελευθερίας του ανθρώπου, είναι η ατομική ελευθερία. Ακόμα και αυτή αμφισβητείται. Εάν λοιπόν, δεν σκεφτούμε ποιος κατέχει το σύστημα, άρα από ποιον κινδυνεύει η ελευθερία μας, ποιος οφείλει αντί να απειλεί -όπως ένα σύστημα εξουσίας- την ελευθερία μας να την προστατεύει, τότε δεν μπορούμε να συζητήσουμε σοβαρά για το τι είναι και δεν είναι ασφάλεια και ποιον σκοπό εξυπηρετεί. Στο εισαγωγικό μέρος του ΙΔΕΟΤΟΠΟΥ αναφέρεται η παρουσία του στρατού. Ξέρετε, εάν τον στρατό τον εξουσιάζει και εντέλλεται ο ίδιος από κάποιον πρωθυπουργό, ή κάποιον υπουργό "δημοσίας τάξεως" όπως λέγεται, σημαίνει ότι κινδυνεύουμε απ΄αυτόν. Εάν τον στρατό, τον έχει υπό την διοίκησή της και τις εντολές της η ίδια η κοινωνία, η κοινωνία δεν κινδυνεύει απ΄τον στρατό. Διότι η ίδια είναι ο στρατός. Αντιλαμβάνεστε επομένως, ότι το πλαίσιο μέσα στο οποίο συζητάμε το ζήτημα της ασφάλειας, έχει να κάνει αυτούς που μπορούν να απειλήσουν την ελευθερία μας. Με άλλα λόγια, όχι τους περιορισμούς που τίθενται σε σχέση με εμάς, αλλά τους περιορισμούς που μπορούν να τεθούν σε δύο παράγοντες που απειλούν την ελευθερία μας και δεν πράττουν αυτό το οποίο αποτελεί την πεμπτουσία της ελευθερίας, δηλαδή τη διασφάλιση μέσα στο πλαίσιο της οποίας θα λειτουργήσει. Που είναι: οι εξουσίες -η πολιτική εξουσία εν προκειμένω- και, η δύναμη. Αυτός δηλαδή που μπορεί να ασκήσει την δύναμή του στον γείτονά του, στον οποιονδήποτε, για να επιβάλλει την δική του θέληση άρα να περιορίσει την δική μας ελευθερία.

Συνεπώς, το ζητούμενο είναι, πώς οι κοινωνίες διευρύνουν το αξιακό τους περιβάλλον ώστε να διευρύνουν το πεδίο της ελευθερίας, προκειμένου να καταστεί ανενεργό το δικαίωμα, -το δικαίωμα υπάρχει εκεί που δεν υπάρχει ελευθερία- και συγχρόνως, πώς η διευρυμένη αυτή ελευθερία θα βάλει τους κανόνες μέσα στους οποίους δεν θα χρειάζεται ο νόμος για να μας προστατεύσει, αλλά για να βάλει τους κανόνες μέσα στους οποίους θα υποταχθεί ο καθένας ο οποίος θέλει να επιβάλλει την δική του θέληση με την δύναμη ή με την εξουσία.

Το ζήτημα λοιπόν είναι η σχέση κοινωνίας και οικονομίας, κοινωνίας και πολιτικής. Αυτοί διαφεντεύουν το πεδίο της δικής μας ελευθερίας και όχι η έννοια της ασφάλειας ή των δυνάμεων της ασφάλειας αυτής καθεαυτής. Ποιος τις ελέγχει και αν υπάρχουν ή δεν υπάρχουν. Η ανομία είναι ο πρωταρχικός τροφοδότης της ανασφάλειας, ο πρωταρχικός τροφοδότης της απουσίας ή της στέρησης της ελευθερίας.

Σας ευχαριστώ.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΟΓΙΩΡΓΗΣ


Ο Καθηγητής και πρώην Πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Γιώργος Κοντογιώργης συντονίζει την 3η Ημερίδα με θέμα "Ασφάλεια και δικαιώματα στη σύγχρονη δημοκρατία", που διοργάνωσε στις 14.10.2017 ο ΙΔΕΟΤΟΠΟΣ σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρία Υπαρξιακής.
Η απομαγνητοφώνηση της εισαγωγής έγινε από την Ελένη Ξένου.






Δευτέρα 23 Οκτωβρίου 2017

Η ΚΩΜΩΔΙΑ από τις αρχές ως το τέλος του 5ου π.Χ. αιώνα



«Η κωμωδία», γράφει ο Αριστοτέλης, «ξεκίνησε από τους κορυφαίους των φαλλικών, που ακόμα και σήμερα [τον 4ο π.Χ. αι.] έμειναν και γιορτάζονται σε πολλές πόλεις» (Ποιητική 1449a). Τα φαλλικά ήταν εθιμικά τραγούδια που τραγουδούσαν οι κῶμοι, ομάδες γλεντοκόπων στις αγροτικές γιορτές του Διονύσου, περιφέροντας ομοιώματα του ανδρικού γεννητικού οργάνου, του φαλλοῦ. Παρόμοια έθιμα, με φανερό στόχο τη συμβολική γονιμοποίηση της γης, είναι γνωστά από πολλούς λαούς.

Χαρακτηριστικά τους οι κωμικές, συχνά ζωόμορφες, μεταμφιέσεις, η άμετρη αισχρολογία, τα τολμηρά προσωπικά πειράγματα, και οι χοντροκομμένες αυτοσχέδιες σατιρικές σκηνές - όλα στοιχεία που συναντούμε και στην κωμωδία.

Ελάχιστες είναι οι πληροφορίες μας για την εξέλιξη που οδήγησε από τα πανάρχαια γονιμικά αγροτικά έθιμα στην ολοκληρωμένη λογοτεχνική μορφή της κωμωδίας, όπως τη συναντούμε στην Αθήνα τον 5ο π.Χ. αιώνα. Οι πηγές μας αναφέρουν ως λαϊκά δρώμενα τις αυτοσχέδιες κωμικές σκηνές των Δεικηλιστών της Σπάρτης, που παρουσίαζαν πλανόδιους γιατρούς και κλεφτοκοτάδες, τη χοντροκομμένη μεγαρική φάρσα, όπου εμφανίζονταν ο μάγειρας Μαίσων και ο παραμάγειρας Τέττιξ, και τους κοιλαράδες Φλύακες της Κάτω Ιταλίας, που διακωμωδούσαν γνωστούς μύθους.

Οι περισσότερες μαρτυρίες για λαϊκές παραστάσεις προσέχουμε ότι αφορούν δωρικές πολιτείες και τόπους. Γίνεται έτσι πιθανό, όχι όμως και βέβαιο, στις προδρομικές της μορφές η κωμωδία να αναπτύχτηκε σε δωρικό κλίμα, όπως και το σατυρικό δράμα. Στον δωρικό, άλλωστε, χώρο της Σικελίας συναντούμε και τις πρώτες, όχι πια λαϊκές και αυτοσχέδιες αλλά επώνυμες, λογοτεχνικές κωμωδίες.

✔..ΕΠΙΧΑΡΜΟΣ (περ. 540-460 π.Χ.)

Έζησε στις Συρακούσες και έγραψε στη δωρική διάλεκτο. Από τα πολλά έμμετρα δράματα που παρουσίασε δε σώζονται παρά αποσπάσματα· μας είναι όμως γνωστοί σαράντα τίτλοι, που φανερώνουν μεγάλη θεματική ποικιλία. Τα μισά περίπου έργα φαίνεται να αποτελούσαν διακωμώδηση μύθων για τον Ηρακλή, τον Οδυσσέα και άλλους ήρωες· άλλα αφορούσαν τη σύγχρονη τότε πραγματικότητα και σατίριζαν τύπους σαν τον παράσιτο ή τον άξεστο χωριάτη.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν έργα που βασίζονται σε μιαν αντιγνωμία, έναν αγώνα, όπου καθένας υπερασπίζεται τη θέση του. Τέτοιο έργο ήταν το Γῆ καὶ θάλασσα, όπου τα δύο στοιχεία λογομαχούσαν για το ποιο προσφέρει περισσότερα αγαθά, ίσως και το Λόγος καὶ Λογίνα, που όμως το περιεχόμενό του μένει αινιγματικό.

Εκτός από τους αγώνες, ο Επίχαρμος είχε προεξοφλήσει και άλλα μορφολογικά και θεματικά στοιχεία που συναντούμε στην αττική κωμωδία, ανάμεσά τους τη σατιρική εκμετάλλευση της πνευματικής (φιλοσοφικής, ρητορικής, λογοτεχνικής) επικαιρότητας, όχι όμως και τη βωμολοχία ούτε τα επώνυμα προσωπικά πειράγματα.

Θα ήταν λάθος να υποθέσουμε ότι ένας μόνος ποιητής, χωρίς προδρόμους, μεταμόρφωσε την άτεχνη λαϊκή δωρική φάρσα σε λογοτεχνικό είδος. Ο ίδιος ο Επίχαρμος μνημονεύει επαινετικά έναν παλαιότερό του κωμωδιογράφο, τον Αριστόξενο. Σίγουρα θα υπήρξαν και άλλοι, όπως υπήρξαν και σύγχρονοι και νεότεροι από τον Επίχαρμο σικελοί δραματουργοί.

✔..ΣΩΦΡΩΝ (5ος π.Χ. αι.)

Ο Σώφρων από τις Συρακούσες εμπνεύστηκε από τον πλούτο της δωρικής λαϊκής κωμωδίας και έγραψε λογοτεχνικούς μίμους, ρεαλιστικές κωμικές σκηνές από την καθημερινή ζωή, σε δωρική διάλεκτο, με τίτλους όπως Ἀκέστριαι («Ράφτρες»), Πενθερά, Ἀγροιώτας («Αγρότης») - όλα για μας χαμένα.
Δεν ξέρουμε από ποιους, με ποιαν ευκαιρία και πώς ακριβώς παρουσιάζονταν στο κοινό αυτά τα έργα, ούτε αν ήταν γραμμένα σε λόγο «πεζό, αλλά με ρυθμό», όπως είναι μαρτυρημένο.
Ο Πλάτων (σ. 169), που τα γνώρισε στη Σικελία, τα εκτίμησε πολύ, και τα κρατούσε, λένε, κάτω από το μαξιλάρι του. Αν πραγματικά τον επηρέασαν στη διαμόρφωση των δικών του σωκρατικών διαλόγων, όπως υποστηρίχτηκε, είναι αμφίβολο· σίγουρο είναι μόνο ότι αργότερα, στα αλεξανδρινά χρόνια, οι μίμοι του Σώφρονα στάθηκαν πρότυπο σε σημαντικούς ποιητές, τον Θεόκριτο (σ. 200) και τον Ηρώνδα (σ. 203.

Γρήγορα η κωμική παράδοση της Σικελίας και των άλλων δωρικών περιοχών επισκιάστηκε από τη ραγδαία πρόοδο που σημείωσε η αττική κωμωδία. Οι πληροφορίες μας για τις απαρχές και την εξέλιξή της στα πρώτα στάδια, όσο οι κωμικές παραστάσεις γίνονταν περιστασιακά από εθελοντές, είναι ελάχιστες. Για μας η πορεία της ξεκινά το 486 π.Χ., όταν για πρώτη φορά ο επώνυμος άρχοντας της Αθήνας «έδωσε Χορό σε κωμωδιογράφους», να διαγωνιστούν και αυτοί στους δραματικούς αγώνες που οργανώνονταν στις γιορτές του Διονύσου. Πρώτος νικητής γνωρίζουμε πως ήταν ο Χιωνίδης, αλλά από τα έργα του σώζονται μόνο τρεις τίτλοι κωμωδιών (Ἥρωες, Πέρσαι ή Ἀσσύριοι, Πτωχοί) και οχτώ όλοι κι όλοι στίχοι.

Από τη στιγμή που οι παραστάσεις επισημοποιήθηκαν, η αττική κωμωδία απόχτησε λογοτεχνική υπόσταση και φυσικά, όπως θα το περιμέναμε, επηρεάστηκε σε πολλά από το παλαιότερο και κυρίαρχο τότε θεατρικό είδος, την τραγωδία. Τραγωδία και κωμωδία έχουν έτσι πολλά κοινά: τους προλόγους, την πάροδο του Χορού, την εναλλαγή των διαλογικών με τα τραγουδιστικά μέρη, την έξοδο κ.ά.

Οι ομοιότητες με την τραγωδία ας μη μας κάνουν να ξεχάσουμε ορισμένα σημαντικά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της αττικής κωμωδίας: τις επινοημένες και σύγχρονες υποθέσεις, τη χαλαρή θεατρική σύμβαση, τις παραβάσεις, και το ὀνομαστὶ κωμῳδεῖν.
Οι υποθέσεις των κωμωδιών ήταν επινοημένες και στη μεγάλη πλειοψηφία τους σύγχρονες. Ακόμα και όταν η κωμική υπόθεση βασιζόταν στον μύθο, τα μυθικά δεδομένα παραμορφώνονταν για να παραλληλιστούν με σύγχρονα πρόσωπα, καταστάσεις και γεγονότα.

Η θεατρική σύμβαση που χωρίζει αυστηρά το ακροατήριο από τον υποθετικό χώρο του έργου ήταν στις παραστάσεις των κωμωδιών εξαιρετικά χαλαρή. Τα κωμικά πρόσωπα είχαν κάθε στιγμή τη δυνατότητα να απευθύνουν τον λόγο στους θεατές, να τους εξηγήσουν κάτι ή ακόμα και να τους ζητήσουν βοήθεια.

Μια φορά, στη μέση περίπου της παράστασης, συχνά και μια δεύτερη φορά προς το τέλος, οι υποκριτές αποσύρονταν όλοι. Μόνος του τότε ο Χορός απόθετε ένα μέρος από τη σκευή του, πλησίαζε το κοινό, τραγουδούσε και μιλούσε άμεσα, ως Χορός, στους θεατές για θέματα κατά κανόνα άσχετα με την πορεία του έργου: επαινούσε τον ποιητή, υπογράμμιζε την πρωτοτυπία της υπόθεσης, κολάκευε το ακροατήριο, ζητούσε να του δώσουν το βραβείο κλπ. Αυτό το μέρος ονομαζόταν παράβαση, από την κίνηση του Χορού που παρέβαινε (προχωρούσε) προς την άκρη της ορχήστρας για να πλησιάσει όσο γινόταν τους θεατές.

Ήταν δικαίωμα των κωμωδιογράφων (και το ακροατήριο το περίμενε) να σατιρίζουν με τον πιο άμεσο και ελευθερόστομο τρόπο οποιονδήποτε ήθελαν, απλό άνθρωπο ή μεγαλουσιάνο, ονομαστικά, κατηγορώντας τον π.χ. για βαρβαρική καταγωγή, για δειλία, για δωροδοκία, για σεξουαλικές παρεκτροπές κλπ. Όπως θα το περιμέναμε, αυτό το δικαίωμα, κληρονομημένο από τα παλιά γονιμικά έθιμα, ενοχλούσε ιδιαίτερα τους πολιτικούς, που μια δυο φορές επιχείρησαν να το απαγορέψουν - μάταια! Ενισχυμένοι από τη λαϊκή παράδοση και τη δημοκρατική αρχή της παρρησίας, οι κωμικοί ποιητές συνέχισαν τις προσωπικές επιθέσεις, ώσπου με την καταστροφή του 404 π.Χ. και την ατμόσφαιρα της καχυποψίας που ακολούθησε το ὀνομαστὶ κωμῳδεῖν ατόνησε μόνο του.
Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που σημειώσαμε ισχύουν για τη λεγόμενη Αρχαία ή Παλαιά κωμωδία, δηλαδή για το διάστημα από τη θεσμοθέτηση των κωμικών αγώνων ως το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου (486-404 π.Χ.). Ακολούθησαν η Μέση κωμωδία, από το 404 π.Χ. ως το τέλος της Κλασικής εποχής (σ. 134-5), και η Νέα κωμωδία, που χρονολογικά εντάσσεται στην Αλεξανδρινή εποχή (σ. 189).

Ανάμεσα στους κωμωδιογράφους που έδρασαν πριν από τον Αριστοφάνη, σημαντικότεροι ήταν ο *Κρατίνος, που δε δίσταζε να κακολογεί τον Περικλή και την Ασπασία, ο Κράτης, που «από το τίποτα κατέβαζε σπαρταριστές ιδέες» (Αριστοφάνης), και ο Φερεκράτης, που σε ένα του έργο παρουσίασε προσωποποιημένη τη Μουσική να περιγράφει πώς την ταλαιπωρούσαν οι ποιητές του νέου διθυράμβου (σ. 109-10). Όλοι τους, με τις επιτυχίες και τις αποτυχίες τους, με τους νεωτερισμούς και τις εμπνεύσεις τους, βοήθησαν ώστε η κωμωδία από σύντομη και χαλαρή που ήταν στην αρχή να μεγαλώσει, να αποκτήσει συνοχή και να μεστώσει. Είναι μεγάλο κρίμα που από τα έργα τους δε σώζονται παρά αποσπάσματα.

✔..ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ (περίπου 445-385 π.Χ.)

Αθηναίος από το Κυδαθήναιο, τη σημερινή Πλάκα. Για την οικογένεια και τις σπουδές του δεν ξέρουμε πολλά πράγματα· είναι όμως ενδεικτικό ότι στο πρώτο του έργο, τους Δαιταλεῖς («Συμποσιαστές»), παρουσιάζονταν αντιμέτωποι δύο νέοι, ένας σώφρων, εκπαιδευμένος με τον παραδοσιακό τρόπο, και ένας καταπύγων (ξαδιάντροπος), μαθητής των σοφιστών. Οι Δαιταλεῖς παρουσιάστηκαν το 427 π.Χ., όταν ο ποιητής δεν ήταν ούτε είκοσι χρονών, και πήραν το δεύτερο βραβείο. Δύο χρόνια αργότερα ο Αριστοφάνης πέτυχε την πρώτη του πρώτη νίκη, στα Λήναια, με τους Ἀχαρνεῖς («Δημότες των Αχαρνών»), όπου ένας Αθηναίος, ο Δικαιόπολης, μπουχτισμένος από τον πόλεμο, κατορθώνει να συνάψει ιδιωτική ειρήνη (και εμπορικές σχέσεις) με τους Σπαρτιάτες και τους συμμάχους τους, και καλοπερνά, μόνος αυτός, όσο οι άλλοι ταλαιπωρούνται.

Από τις 40 τουλάχιστον κωμωδίες που ξέρουμε πως έγραψε έχουν σωθεί οι 11. Από αυτές οι εννιά είναι τα μόνα έργα της Παλαιάς κωμωδίας που διασώθηκαν οι άλλες δύο, γραμμένες μετά το 400 π.Χ., είναι πάλι τα μόνα έργα της Μέσης κωμωδίας που έχουν διασωθεί (σ. 134). Ανάλογα με το θέμα τους, οι κωμωδίες μπορούν να χωριστούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες.

Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν κωμωδίες με θέματα πολιτικά και κοινωνικά: (α) οι Ἀχαρνεῖς, (β) οι Ἱππεῖς, όπου ένας τυχάρπαστος ἁλλαντοπώλης κατατροπώνει τον παντοδύναμο Κλέωνα τον δημαγωγό και συνετίζει τον προσωποποιημένο αθηναϊκό Δήμο, (γ) οι Σφῆκες, όπου ένας γιος πασχίζει να βάλει μυαλό στον πατέρα του, που άλλο δε φροντίζει από το να ορίζεται κάθε μέρα δικαστής στα λαϊκά δικαστήρια και να δικάζει· (δ) Εἰρήνη, όπου ένας αγρότης λευτερώνει τη θεά Ειρήνη από τη σπηλιά όπου την είχε φυλακίσει ο Πόλεμος, και (ε) η Λυσιστράτη, όπου οι γυναίκες όλης της Ελλάδας συνωμοτούν, αρνιούνται να εκτελέσουν τα συζυγικά τους καθήκοντα όσο συνεχίζεται ο Πελοποννησιακός πόλεμος, και υποχρεώνουν τους άντρες να συνάψουν ειρήνη.
Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν κωμωδίες με θέματα από την πνευματική ζωή: (α) Νεφέλαι,[110] όπου ο Σωκράτης εμφανίζεται ως γνήσιος σοφιστής να διδάσκει πώς να εξαπατούν τους δανειστές τους όσοι χρωστούν, (β) Θεσμοφοριάζουσαι, όπου οι γυναίκες αποφασίζουν να σκοτώσουν τον Ευριπίδη, που τις κακολογεί στις τραγωδίες του, και (γ) Βάτραχοι, όπου ο θεός Διόνυσος κατεβαίνει στον Άδη για να αναστήσει έναν από τους τρεις μεγάλους τραγικούς, τον καλύτερο.

Από τις παραπάνω κατηγορίες εξαιρούμε ένα έργο σαν παραμύθι, τους Ὄρνιθες («Πουλιά»), όπου σατιρίζεται η αθηναϊκή ζωή στο σύνολό της, και ο ήρωας, ένας τετραπέρατος Αθηναίος, καταφέρνει με τη βοήθεια των πουλιών να εκθρονίσει τον Δία και να πάρει την πανέμορφη Βασίλεια γυναίκα του.

Τα έργα του Αριστοφάνη ξεχειλίζουν από κωμικές εμπνεύσεις που ξεκινούν από το χοντρό, κοπρολογικό και σεξουαλικό χωρατό και φτάνουν ως την αριστοτεχνική παρατραγωδία και τον πιο λεπτό ειρωνικό υπαινιγμό. Έτσι κανένας θεατής, ούτε οι απλοί αγρότες που συγκεντρώνονταν από τα χωριά της Αττικής να θεατριστούν και να γελάσουν, ούτε οι πιο καλλιεργημένοι και απαιτητικοί αστοί δεν έμεναν παραπονεμένοι. Και πάλι, όλοι μαζί χαίρονταν τα λυρικά μέρη, τα χορικά και τις μονωδίες: τη λυρική πνοή, την υψηλή ποιητική γλώσσα, την ποικιλία των ρυθμών - τη χορογραφία και τη μουσική που μας διαφεύγουν.

Στα διαλογικά μέρη ο Αριστοφάνης χρησιμοποιούσε την καθημερινή γλώσσα της αθηναϊκής αγοράς. Αλλεπάλληλα ήταν τα γλωσσικά αστεία, όχι μόνο τα καθαυτό λογοπαίγνια αλλά και οι παρανοήσεις, η ασυνεννοησία όταν κάποιοι βάρβαροι τσατραπατρίζαν τα ελληνικά, και η διαλεκτική πολυχρωμία.
Όπως το συνήθιζαν οι ποιητές της Παλαιάς κωμωδίας, ο Αριστοφάνης κατονόμαζε και κατηγορούσε με οξύτητα τους ισχυρούς (π.χ. τον Κλέωνα[111]) αλλά και κάθε άλλον που με την εμφάνιση, τον χαρακτήρα και τις πράξεις του έδινε λαβή για διακωμώδηση. Από τη σάτιρά του δε γλίτωναν παρά οι φιλειρηνικοί αγρότες και οι ἱππεῖς, δηλαδή η αριστοκρατική τάξη των παλαιών γαιοκτημόνων, που ο ποιητής τούς θεωρούσε θεματοφύλακες της παραδοσιακής αθηναϊκής αρετής και τους επαινούσε.

Στα σαράντα του χρόνια ο Αριστοφάνης έζησε την κατάλυση και λίγο αργότερα την παλινόρθωση της δημοκρατίας στην Αθήνα, που πια δε θα κατάφερνε να ανακτήσει την παλιά της ακτινοβολία και δύναμη. Τέτοια γεγονότα και αλλαγές φυσικό ήταν να έχουν αντίχτυπο στην πνευματική κίνηση και τη λογοτεχνική παραγωγή. Στα χρόνια που ακολούθησαν ο Αριστοφάνης συνέχισε να συγγράφει, και με τα έργα του εγκαινίασε νέους τρόπους που επιτρέπαν στην κωμωδία να προσαρμοστεί στις καινούργιες συνθήκες και να επιβιώσει (σ. 134-5).

Από τους σύγχρονους του Αριστοφάνη κωμωδοποιούς σημαντικότερος ήταν ο Εύπολης. Δεκαεφτά χρονών πρωτοπήρε μέρος στους δραματικούς αγώνες, όπου με τις συνολικά 14 συμμετοχές του πέτυχε 7 πρώτες νίκες. Με τον Αριστοφάνη είχε πολλά κοινά: διακωμωδούσαν τα ίδια ή παρόμοια πρόσωπα και φαινόμενα, οι υποθέσεις των κωμωδιών τους έμοιαζαν πολύ και οι κωμικές εμπνεύσεις τους συγγένευαν τόσο ώστε να γεννηθούν υποψίες. Ο Αριστοφάνης τον κατηγόρησε πως «πήρε το πανωφόρι μου κι έφτιαξε τρία παλτουδάκια» (απόσπ. 58 ΚΑ.), και ο Εύπολης απάντησε πως την κωμωδία του Αριστοφάνη «τους Ιππείς μαζί τους γράψαμε με τον φαλακρό, και του τους χάρισα» (απόσπ. 89 ΚΑ.). Από τα έργα του Εύπολη έχουν σωθεί πολλά αποσπάσματα, ανάμεσά τους ένα μεγαλούτσικο, παπυρικό, από την κωμωδία του Δῆμοι (412 π.Χ.), όπου ο Σόλων, ο Μιλτιάδης, ο δίκαιος Αριστείδης και ο Περικλής επιστρέφουν από τον Άδη και ελεεινολογούν την κατάντια της Αθήνας μετά την αποτυχημένη Σικελική εκστρατεία.
Όπως φαίνεται και στον πίνακα, ο 5ος π.Χ. αιώνας ήταν ο αιώνας της μεγάλης ακμής του θεάτρου, ποιοτικά όσο και ποσοτικά. Με τους μετριότερους υπολογισμούς διαπιστώνουμε ότι σε εκατό χρόνια, μόνο στην Αθήνα, στα Μεγάλα Διονύσια και στα Λήναια, παρουσιάστηκαν πάνω από 380 τραγικές τετραλογίες και πάνω από 470 κωμωδίες - όλα μαζί περισσότερα από 1900 δράματα. Από αυτά, ανακεφαλαιώνουμε, μπορούμε σήμερα να διαβάσουμε 7 τραγωδίες του Αισχύλου, 7 τραγωδίες και 1 σατυρικό δράμα του Σοφοκλή, 17 τραγωδίες και 1 σατυρικό δράμα του Ευριπίδη, και 9 κωμωδίες του Αριστοφάνη - 42 όλα κι όλα δράματα. Πάλι καλά, αν σκεφτούμε ότι από τη θεατρική παραγωγή του 4ου αιώνα, ως το 323 π.Χ., μας σώζονται 1 μόνο τραγωδία, και 2 κωμωδίες του Αριστοφάνη.

*110 Το έργο παρουσιάστηκε το 423 π.Χ., χωρίς επιτυχία. Ο Αριστοφάνης το ξανάγραψε, όπως μας σώζεται, αλλά φαίνεται πως δεν το έδωσε να ξαναπαιχτεί.
*111 Πρώτη φορά τού επιτέθηκε το 426 π.Χ. στους Βαβυλωνίους. Ο Κλέων εκδικήθηκε καταγγέλλοντάς τον ότι με το έργο του είχε εκθέσει την Αθήνα στους συμμάχους της. Το αποτέλεσμα της δίκης, αν έγινε δίκη, μας είναι άγνωστο, αλλά δύο χρόνια αργότερα ο ποιητής βραβεύτηκε με την κωμωδία Ιππείς, που είχε στόχο να εκθέσει και να ταπεινώσει (ποιον άλλον;) τον Κλέωνα.




Η Εσωτερική Διάσταση της Mουσικής

και η Αρμονία της Zωής



Η τέχνη της μουσικής θεωρήθηκε ιδιαιτέρως θεία, επειδή είναι το ακριβές αντίγραφο του νόμου που λειτουργεί στο σύμπαν. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η μουσική είναι η γλώσσα της ομορφιάς του Ενός, το οποίον κάθε ψυχή αγαπάει. Πολλοί την θεωρούν πηγή διασκέδασης, χόμπι ή μια τέχνη όμως για εκείνους που ακολουθούν την εσωτερική ατραπό, η μουσική υπερβαίνει όλες τις τέχνες γιατί μπορεί να εξυψώσει την ψυχή πάνω από τη μορφή. Η αληθινή χρήση της είναι να γίνει κανείς μουσικός στις σκέψεις, στα λόγια και στις πράξεις του. Θα πρέπει να είμαστε ικανοί να προσφέρουμε την αρμονία την οποία ποθεί η ψυχή και την οποία επιθυμεί κάθε στιγμή… Πολλούς αιώνες πριν η ΝΑΣΑ αποδείξει την ύπαρξη μουσικής στο Σύμπαν ο Πλάτωνας την ονόμαζε ως «ομορφιά του Σύμπαντος» κι έλεγε ότι «Η Μουσική είναι ένας ηθικός κανόνας. Δίνει ψυχή στο Σύμπαν, φτερά στη σκέψη, απογειώνει τη φαντασία, χαρίζει χαρά στη λύπη και ζωή στα πάντα». Η μουσική για τους Πυθαγόρειους ήταν η εικόνα της ουράνιας αρμονίας. Η μουσική ήταν πάνω από όλα μαθηματικά γιατί οι αρμονικές σχέσεις των αριθμών μεταφέρονταν στους πλανήτες. Ο μεγάλος φιλόσοφος δίδασκε ότι οι πλανήτες καθώς περιστρέφονται παράγουν διάφορους μουσικούς ήχους τους οποίους δεν ακούμε. Επίσης πίστευαν ότι όλη η ύλη προήλθε από μουσικές αποχρώσεις, ωστόσο ήταν σε ένα επίπεδο όπου κανείς δεν μπορούσε να ακούσει παρά μόνο ο πραγματικός Θεουργός. Αν σταθούμε για λίγο στη γεωμετρική και μαθηματική πλευρά του θέματος θα παρατηρήσουμε ότι υπάρχουν πέντε συμμετρικά πολύεδρα. Ο Πλάτων έλεγε ότι αυτά τα πολύεδρα είναι οι βασικοί δομικοί κρίκοι, τα πλέον σημαντικά δομικά στοιχεία στην δημιουργία του σύμπαντος. Ο Κέπλερ που μελέτησε τα έργα των αρχαίων Ελλήνων και ιδιαίτερα του Πλάτωνα παρατήρησε με τις έρευνές του ότι οι τροχιές των πλανητών, και φυσικά της Γης, σχηματίζουν την περιφέρεια συγκεκριμένων πολύεδρων. Για παράδειγμα η τροχιά του Αρη σχηματίζει την περιφέρεια ενός τετράεδρου που συμβολίζει το Πυρ. Η τροχιά του Διός σχηματίζει την περιφέρεια ενός κύβου που συμβολίζει τη γη. Η τροχιά της Αφροδίτης σχηματίζει την περιφέρεια ενός οκτάεδρου που συμβολίζει τον Αέρα, ενώ η τροχιά της Γης σχηματίζει την περιφέρεια ενός εικοσάεδρου που συμβολίζει το Νερό. Και οι αποκαλύψεις δεν σταματούν εδώ. Οι Πυθαγόρειοι ταύτιζαν τους πλανήτες με τις νότες της μουσικής ΝΤΟ, ΡΕ ΜΙ, ΦΑ, ΣΟΛ, ΛΑ, ΣΙ, ΝΤΟ, δηλαδή με τους νόμους της μουσικής. Κάτι που έχει επαληθευτεί και από σύγχρονους επιστήμονες, δηλαδή ότι οι συγκεκριμένες νότες αποδίδουν συγκεκριμένα γεωμετρικά σχήματα – στερεά. Επίσης η φιλοσοφία της Τετρακτύος πρέσβευε ότι οι ήχοι των ουρανίων σωμάτων συνθέτουν μια κοσμική μουσική, γιατί οι αποστάσεις και οι ταχύτητες των πλανητών και των απλανών αστέρων διέπονται από αριθμητικούς λόγους που παράγουν και τη συμφωνία των ήχων. Οι συμφωνίες των ήχων παράγουν αρμονικό αποτέλεσμα και έχουν μορφή απλών αριθμητικών σχέσεων όπως μας διδάσκουν: 2/1 (οκτάβα), 3/2 (Πέμπτη), 4/3 (τέταρτη). Επομένως για τους Πυθαγόρειους το μυστικό της μουσικής και της κοσμικής Αρμονίας κρύβεται στις σχέσεις των τεσσάρων πρώτων φυσικών αριθμών (1, 2, 3, 4). Με τη θεωρία της αρμονίας των σφαιρών, που συνδυάζει την κοσμική αρμονία με τη μουσική αρμονία, ο μεγάλος φιλόσοφος επιχείρησε να εξηγήσει τη θέση και την κίνηση των πλανητών στον ουράνιο θόλο. Χρησιμοποιώντας μουσικούς όρους, δηλαδή τα μουσικά διαστήματα που ανέφερα πιο πάνω, καθόρισε υπό μορφή κλίμακας τις μεσοπλανητικές αποστάσεις. Για τους Πυθαγόρειους η μουσική κλίμακα είναι ένα κοσμολογικό πρόβλημα και η αστρονομία η θεωρία της ουράνιας μουσικής. Ο Βοήθιος (σημαντικός Ρωμαίος φιλόσοφος, θεολόγος και πολιτικός που έζησε στα τέλη του 5ου αιώνα) αντιστοιχούσε συγκεκριμένη μουσική νότα σε κάθε έναν από τους επτά πλανήτες καθώς και με τις ηλικίες του ανθρώπου όπως και με συγκεκριμένα φωνήεντα. 

Ετσι:
Η Σελήνη αντιστοιχεί στην παιδική ηλικία, το φωνήεν Α και τη νότα ΛΑ
Ο Ερμής αντιστοιχεί στην παιδική ηλικία, το φωνήεν Ε και τη νότα ΣΟΛ
Η Αφροδίτη αντιστοιχεί στην νεότητα, στο φωνήεν Η και στη νότα ΦΑ
Ο Ηλιος αντιστοιχεί στην ενηλικίωση, στο φωνήεν Ι και στη νότα ΜΙ
Ο Αρης αντιστοιχεί στην Πλήρη Ισχύ, στο φωνήεν Ο και στη νότα ΡΕ
Ο Δίας αντιστοιχεί στην Ωριμότητα, στο φωνήεν Υ και στη νότα ΝΤΟ, ενώ
Ο Κρόνος αντιστοιχεί στα γηρατεία, στο φωνήεν Ω και στη νότα ΣΙ.

Δικαιολογημένα λοιπόν η τέχνη της Μουσικής δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά μια ανώτερη εσωτερική έκφραση. Γίνεται λοιπόν ένα είδος καθολικής γλώσσας, η οποία έχει τη δυνατότητα να εξωτερικεύσει όλα όσα συντελούνται στον εσωτερικό κόσμο κάθε έλλογου όντος. Οι αρχαίοι θεωρούσαν ότι ήταν η μόνη τέχνη η οποία μπορούσε να επηρεάσει θνητούς και Θεούς. Η συμβολική αναφορά του μύθου του Ορφέα, ο οποίος με τη μουσική κατόρθωσε να περάσει τα σύνορα του Αδη, δείχνει τη δύναμη της Τέχνης των Ήχων αλλά και τη φύση της στην τέρψη των αισθήσεων, στην εσωτερική μεταμόρφωση του ατόμου. Ο γερμανός φιλόσοφος, θεολόγος και ποιητής Γιόχαν Χέρντερέλεγε πως «η μουσική αποκαλύπτει σχέσεις προς τα σύμπαντα, τον κύκλο του Όντος, μας κάνει να αισθανόμαστε τις κινήσεις και τις δονήσεις του παγκόσμιου πνεύματος, του Σύμπαντος». Πράγματι, όταν δημιουργούμε ή ακούμε μουσική γινόμαστε εν δυνάμει μάρτυρες της δημιουργίας του κόσμου. Γιατί ο ήχος έχει γεννηθεί από το άπειρο δυναμικό του κενού.Και ξαφνικά τι γίνεται; Εξαφανίζεται! Πού πάει; Επιστρέφειπίσω στο κενό της σιωπής, στο μη-Ον. Μπορεί να διαρκεί γιαμια στιγμή στη μνήμη όπως η φευγαλέα παρουσία του αγγίζειτη φευγαλέα παρουσία των ήχων που ακολουθούν, αλλάπάντα η σιωπή είναι αυτή που προηγείται και πάντα σε σιωπήθα τελειώνει. Κάθε κίνηση που ξεπηδά από αυτή την Απόλυτη σιωπηλή Ζωή είναι μια δόνηση και ένας δημιουργός δονήσεων. Όπως η κίνηση προκαλεί κίνηση έτσι και η σιωπηλή ζωή γίνεται ενεργός σε ένα ορισμένο μέρος και δημιουργεί κάθε στιγμή όλο και περισσότερες δονήσεις που ευθύνονται για τα διάφορα πεδία ύπαρξης. Αυτά τα πεδία φανταζόμαστε ότι διαφέρουν μεταξύ τους αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι χωριστά το ένα από το άλλο. Το ορυκτό, το φυτικό το ζωικό και το ανθρώπινο βασίλειο είναι βαθμιαίες αλλαγές δονήσεων, που διαφέρουν μεταξύ τους σε βαρύτητα, πλάτος, μήκος, χρώμα, επίδραση, ήχο και ρυθμό. Ο άνθρωπος όχι μόνο σχηματίζεται από δονήσεις αλλά ζει και κινείται μέσα σε αυτές. Οι διάφορες διαθέσεις του, οι τάσεις, οι ασχολίες, οι επιτυχίες και οι αποτυχίες του καθώς και όλες οι συνθήκες της ζωής του εξαρτώνται από ορισμένη δράση δονήσεων, είτε αυτές είναι σκέψεις, συναισθήματα ή αισθήματα.

Υπάρχουν δύο όψεις της δόνησης: λεπτή και χονδροειδής.
Μερικές γίνονται αντιληπτές από την ψυχή, άλλες από το νου, και μερικές από τα μάτια. Εκείνα που αντιλαμβάνεται η ψυχή είναι οι δονήσεις των αισθημάτων, εκείνα που αντιλαμβάνεται ο νους είναι οι δονήσεις των σκέψεων, ενώ εκείνα που βλέπει το μάτι είναι οι δονήσεις που έχουν στερεοποιηθεί από την αιθερική τους κατάσταση και αποτελούν τα στοιχεία αιθέρα, αέρα, πυρ, νερό και γη, ενώ οι πιο λεπτές δονήσεις είναι ασύλληπτες ακόμη και από την ψυχή. Αν δεν υπήρχε δόνηση οι πολύτιμοι λίθοι δεν θα μας έδειχναν το χρώμα και τη λάμψη τους, τα δέντρα δεν θα αναπτύσσονταν δεν θα υπήρχαν λουλούδια και καρποί. Οι δονήσεις μπορούν να κατανοηθούν σαν αιτία και αποτέλεσμα. Το αν ένα πράγμα είναι ορατό ή ακουστό, αντιληπτό ή ασύλληπτο, εξαρτάται από την ταχύτητα των δονήσεων. Το καθετί έχει τον ήχο και τη μορφή του. Ακόμη και τα πράγματα που δεν μπορούμε να αντιληφθούμε. Αυτό που ονομάζουμε ζωή και θάνατο είναι στην ουσία διαφορετικοί ρυθμοί δονήσεων. Για παράδειγμα όταν ένας καρπός σαπίσει, όταν ένα λουλούδι μαραθεί υφίσταται μια αλλαγή στις δονήσεις του. Αν προσπαθήσουμε να δούμε τη ζωή μέσα από αυτή τη σκοπιά, ίσως συνειδητοποιήσουμε ότι η γέννηση και ο θάνατος είναι μόνο δικές μας ιδέες για τη ζωή, ότι δεν υπάρχει θάνατος και ότι τα πάντα είναι ζώντα γιατί η διαφορά στις δονήσεις νεκρών και ζώντων σωμάτων είναι η διαφορά του ρυθμού των δονήσεων. Ο νόμος του ρυθμού κρύβεται πίσω από τη φύση. Η ανατολή και η δύση του Ήλιου, η αύξηση και η μείωση της σελήνης, η ρυθμική αλλαγή της πλημμύριδας στη θάλασσα και οι αλλαγές των εποχών δείχνουν έναν ρυθμό. Για ποιο λόγο άραγε η μουσική που τονίζει το ρυθμό μας δημιουργεί την επιθυμία για χορό; Το μωρό ηρεμεί όταν η μητέρα του το κτυπά απαλά στην πλάτη, γιατί ενστικτωδώς δίνει ένα ρυθμό στο σώμα του. Ένα άτομο είναι ρυθμικό και η επιρροή του είναι ηρεμιστική, άλλο είναι άρρυθμο και μας αναστατώνει. Γιατί ο ρυθμός να έχει τέτοια επίδραση πάνω μας; Γιατί οι ίδιοι είμαστε ρυθμός. Ο κτύπος της καρδιάς, ο σφυγμός, η κυκλοφορία του αίματος είναι ρυθμική. Όταν ο ρυθμός αυτός παρεμποδίζεται προκύπτει αταξία, ασθένεια, ενόχληση, απελπισία.

Ο νόμος του ρυθμού μπορεί να θεωρηθεί ότι κυβερνά τέσσερις τομείς στον άνθρωπο:
Α) τον ορθό ή λαθεμένο ρυθμό στο αίσθημα,
Β) τον ορθό ή λαθεμένο ρυθμό στη σκέψη,
Γ) τον ορθό ή λαθεμένο ρυθμό στην ομιλία, και
Δ) τον ορθό ή λαθεμένο ρυθμό στη δράση.

Για παράδειγμα, αν το σώμα χάσει το ρυθμό του, κάτι πάει στραβά στο νου, αν ο νους χάσει το ρυθμό του το σώμα μπερδεύεται, αν η καρδιά χάσει το ρυθμό της ο νους ταράζεται, και αν ο ρυθμός της ψυχής χαθεί τότε όλα πηγαίνουν στραβά. Επιστημονικές έρευνες που έγιναν πρόσφατα στο νοσοκομείο Piedmont στην Ατλάντα, απέδειξαν ότι νεογέννητα – κυρίως πρόωρα – που εκτίθενται σε μουσική ακρόαση ειδικά επεξεργασμένων ενδομήτριων ήχων και σε νανουρίσματα με την φωνή της μητέρας, κερδίζουν πολύ γρηγορότερα βάρος και εξέρχονται από τη μονάδα εντατικής θεραπείας νεογνών ταχύτερα σε σχέση με νεογνά που δεν έχουν εκτεθεί σε μουσική. Ακόμη, έδειξαν ότι η ακρόαση της Κ.448 σονάτας για πιάνο του W.A. Mozart μπορεί να βελτιώνει την ικανότητα επίλυσης περίπλοκων μαθηματικών προβλημάτων. Η ίδια σονάτα επίσης χρησιμοποιήθηκε σαν φάρμακο για την καταστολή κρίσεων σε επιληπτικούς ασθενείς.

Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα επιστημονικά δεδομένα η μουσική επηρεάζει:
τον καρδιακό ρυθμό και το σφυγμό, το ρυθμό της αναπνοής, την αρτηριακή πίεση, τον όγκο του αίματος, τη θερμοκρασία του δέρματος, τη γαστρική κίνηση, τα ανακλαστικά της κόρης του ματιού, την οξυγόνωση του αίματος, τις ορμόνες, την αντιμετώπιση του στρες, του άγχους, του πόνου, των συνεπειών των εγκεφαλικών επεισοδίων, του καρκίνου και της κατάθλιψης.

Μετά από σύγχρονες έρευνες νευροεπιστημόνων γνωρίζουμε ότι: 
1) υπάρχει ένας ξεχωριστός μηχανισμός στον εγκέφαλο ο οποίος διαχωρίζει τη μουσική από άλλους ήχους συμπεριλαμβανομένης της γλώσσας. 2) ότι παρόλο που το δεξί είναι το κυρίαρχο ημισφαίριο της μουσικής η επεξεργασία των διαφόρων μουσικών στοιχείων πραγματοποιούνται ξεχωριστά στον εγκέφαλο. 3) ότι ο άνθρωπος διατηρεί την ικανότητά του να αισθάνεται και να απολαμβάνει τη μουσική πέρα από τις όποιες εγκεφαλικές βλάβες και 4) ότι η μουσική, εκτός από τέχνη των ήχων, αποτελεί πολύπλοκη εκδήλωση της συμπεριφοράς όχι μόνο του ανθρώπου. Για παράδειγμα, ο Χανς Τζένυ (Ελβετός) πειραματίστηκε με διάφορους ήχους και μουσικές και μελέτησε την επίδρασή τους σε ρινίσματα σιδήρου και σε υδράργυρο. Το πλήθος σχημάτων έδειξε, ότι ο ήχος είναι ο κρυμμένος δημιουργικός παράγων πίσω από τον κόσμο των ορατών μορφών. Οι δονήσεις, οι συχνότητες, η περιοδικότητα και τα ρυθμικά μοτίβα ίσως είναι η γενεσιουργός αιτία της ύλης, αποτελώντας ταυτόχρονα μια γιγάντια μουσική ορχήστρα ηχοχρωμάτων, που αέναα εκτελεί ένα μουσικό έργο εν αγνοία μας. Ετσι λοιπόν όταν η φιλοσοφία, η επιστήμη, ο μυστικισμός αγγίζουν την κορυφή της γνώσης τους όλα συμφωνούν σε ένα σημείο και αυτό είναι η κίνηση, είναι ο κραδασμός, είναι η δόνηση. Αυτή η κίνηση έχει δύο όψεις γιατί έχουμε αναπτύξει δύο βασικές ιδιότητες: την όραση και την ακοή. Η όψη που απευθύνεται στην ακοή μας είναι αυτή που ονομάζουμε ήχο, ενώ η άλλη που απευθύνεται στην όραση την αποκαλούμε φως ή χρώμα. Το αποτέλεσμα της σχέσης των ήχων, της σχέσης των χρωμάτων και της σχέσης ήχου και χρώματος είναι η αρμονία. Καθώς αναπτύσσεται κανείς πνευματικά μέσα στη ζωή αλλάζουν οι προτιμήσεις του για τα χρώματα. Σε κάποιους αρέσουν τα έντονα χρώματα ενώ σε άλλους τα απαλά. Ο λόγος είναι ότι τα έντονα χρώματα έχουν έντονες δονήσεις ενώ τα απαλά έχουν απαλές αρμονικές δονήσεις. Οπότε ανάλογα με τη συναισθηματική κατάσταση προτιμά διαφορετικά χρώματα.

Ετσι:
Το κόκκινο αντιστοιχεί στη νότα ΝΤΟ
Το πορτοκαλί στη νότα ΡΕ
Το κίτρινο στη νότα ΜΙ
Το πράσινο στη νότα ΦΑ
Το μπλε στη νότα ΣΟΛ
Το ίντιγκο στη νότα ΛΑ
Το βιολετί στη νότα ΣΙ και
Το σκούρο κόκκινο πάλι στη νότα ΝΤΟ

Το ίδιο ισχύει και για τον ήχο. Κάθε άτομο έχει τη δική του νότα και έναν ήχο που συγγενεύει με την δική του ιδιαίτερη εξέλιξη. Για άλλη μια φορά έρχεται η φιλοσοφία των Πυθαγόρειων να μας πει πως «Όλα τα όντα τραγουδούν τον Δημιουργό. Ο άνθρωπος όμως αδυνατεί να ακούσει αυτές τις θείες μελωδίες επειδή η ψυχή του είναι εγκλωβισμένη στην ψευδαίσθηση της ύλης. Οταν λοιπόν η ανθρώπινη ψυχή ξανακερδίσει την πραγματική της υπόσταση τότε όχι μόνο θα ακούει την ουράνια χορωδία αλλά θα συμμετέχει και η ίδια στην δοξολογία του Αιώνιου Θεού γιατί η Αρμονία αναγνωρίζει την Αρμονία». Αντίστοιχα σε χιλιάδες χρόνια αργότερα ένας Σούφι ποιητής και φιλόσοφος (Ιναγιάτ Χαν) αναφέρει σε βιβλίο του:«Η καρδιά ενός ανθρώπου από τη στιγμή που θα διευρυνθεί γίνεται πιο μεγάλη από όλους τους ουρανούς. Δεν είναι πόσο γνωστό πόσο μακρινό είναι το τέρμα, αλλά μια μουσική από μακριά φθάνει στα αυτιά μου. Η μουσική των σφαιρών μοιάζει με τον φάρο στο λιμάνι που φαίνεται από τη θάλασσα και ο οποίος μου δείχνει ότι πλησιάζω στον προορισμό μου. Τι είδους μουσική θα μπορούσε να ήταν αυτή; Αν δεν υπήρχε αρμονία στην ουσία της ζωής, η ζωή δεν θα μπορούσε να δημιουργήσει αρμονία σε αυτό τον κόσμο της ποικιλίας. Επομένως η μουσική των σφαιρών είναι η μουσική που αποτελεί την πηγή της δημιουργίας, η μουσική που γίνεται ακουστή όταν ταξιδεύουμε προς το σκοπό όλης της δημιουργίας. Και αυτή την ακούν και την απολαμβάνουν εκείνοι που αγγίζουν τα ίδια τα βάθη της ζωής τους. Γιατί εκείνο που υπήρχε πριν από την δημιουργία ήταν η Τέλεια Ύπαρξη. Το πνεύμα της έννοιας της τελειότητας που βρίσκεται πέρα από λόγια. Είναι η τελειότητα του κάλλους, της σοφίας, της δύναμης, η τελειότητας της αγάπης και της γαλήνης. Αλλά εκεί που υπάρχουν μάτια πρέπει να υπάρχει και ένα αντικείμενο να το δουν, να το θαυμάσουν, έτσι εκπληρώνεται ο σκοπός των ματιών. Εκεί όπου υπάρχουν αυτιά, πρέπει να υπάρχει ένας ήχος για να ακουστεί προκειμένου να απολαύσουν την ομορφιά, εκεί βρίσκεται η τελείωση των αυτιών. Έτσι η Τέλεια Ύπαρξη ήταν αναγκαία προκειμένου να αντιληφθεί την ίδια της την τελειότητα, να δημιουργήσει μια περιορισμένη τελειότητα της δικής της Ύπαρξης και έτσι χωρίστηκε σε τρεις όψεις. Αυτή η ιδέα κρύβεται πίσω από την Τριάδα. Ο θεατής, η θέαση και το θέαμα». Ο ίδιος φιλόσοφος συνεχίζει: «Η μουσική μας βοηθά να εκπαιδευθούμε στην αρμονία. Όταν ακούμε τη μουσική που μας αρέσει, μας συντονίζει σε αρμονία με τη ζωή. Εκείνο που στερεί τον άνθρωπο από όλη την ομορφιά γύρω του είναι η βαρύτητα του σώματος ή η βαρύτητα της καρδιάς. Έλκεται προς τη γη και καθετί γίνεται περιορισμένο. Μόνο όταν διώξει αυτή τη βαρύτητα γίνεται ανάλαφρος και αποκτά όλες τις καλές τάσεις όπως ευγένεια, ανεκτικότητα, μεγαλοψυχία, αγάπη και εκτίμηση. Η ζωή είναι όπως ο ωκεανός. Όταν δεν υπάρχει εκτίμηση, δεν υπάρχει δεκτικότητα, ο άνθρωπος βυθίζεται σαν ένα κομμάτι σίδερο ή μια πέτρα στο βυθό της θάλασσας. Δεν μπορεί να επιπλεύσει όπως η βάρκα, που είναι κοίλη και δεκτική. Τα δύσκολα στην πνευματική ατραπό είναι πάντα εκείνα που έρχονται από τον εαυτό μας. Αυτός που μαθαίνει να βαδίζει την πνευματική ατραπό, πρέπει να γίνει σαν ένα άδειο κύπελλο, προκειμένου ο οίνος της μουσικής και της αρμονίας να χυθεί μέσα στην καρδιά του».

Εργασία Σίσης Γαλανοπούλου
Βιβλιογραφία Ο Μυστικισμός του Ήχου, Η εσωτερική διάσταση της Μουσικής, Η θεραπευτική δύναμη του ήχου, Το μικρό βιβλίο της θεωρίας των χορδών, Ο Πυθαγόρας και η μυστική διδασκαλία του Πυθαγορισμό.

Ελευθερία είναι...






Ελευθερία επίσης είναι,
όταν κάθε άνθρωπος αποφασίζει να ερωτεύεται ό,ποτε θέλει, ό,ποιον θέλει και με οτιδήποτε θέλει, δίχως να δίνει λογαριασμό σε κανέναν! Κι όσοι θεωρούν το γεγονός αυτό κουτό, ανύπαρκτο ή χυδαίο, είναι ακριβώς αυτοί οι οποίοι δεν έχουν ζήσει ποτέ αυτήν την ελευθερία. Και πόσο τους λυπάμαι αλήθεια...
Κι εγώ, που δεν σταματώ ποτέ να παραδέχομαι αυτήν μου την ελευθερία ως έξη, μέσα από την δική μου κοσμοθεωρία και μέσα από τον τρόπο του φέρεσθαι, λόγο της ημέρας θα αρπάξω κυριολεκτικά την ευκαιρία που έχω, για να ομολογήσω πως, γνώρισα για πρώτη μου φορά τον μεγάλο κι ανιδιοτελή έρωτα, όταν γνώρισα τον Μάνο Χατζιδάκι...Όχι φυσικό τω τρόπω -δυστυχώς δεν τον πρόλαβα ζωντανό- αλλά μέσα από το έργο του γενικότερα! Τον ανιδιοτελή ΕΡΩΤΑ λοιπόν, που τίποτε δεν σου ζητά ποτέ, παρά μόνο σου δίνει! Σου δίνει ανάσες ζωής, μουσικές, συναισθήματα! Σου δίνει γνώση, ελπίδα και όνειρα και χρώματα πολλά και παράδεισους και ηδονές! Μα το πολυτιμότερο από όλα, είναι το ότι σου δείχνει τον τρόπο του να φιλοσοφείς...Το πώς να φιλοσοφείς, αενάως κι ακαταπαύστως!
Ε.Ξ.


Αφιερωμένα λόγια στο χαρτί, για τον Μάνο Χατζιδάκι,
που σαν σήμερα, 23 Οκτ. 1925 γεννήθηκε, όπως ένα λαμπρό αστέρι γεννιέται στον ουρανό και που χορεύει ακόμη με την σκιά του ένα βαλς ασταμάτητο...

Από Ελένη Ξένου, με αγάπη.




Μάνος Χατζιδάκις - Χορός με την σκιά μου - Gioconda's Smile


«Το Χαμόγελο της Τζοκόντας» (1965)
Σε μια παρέλαση στη Νέα Υόρκη, με μουσικές, με χρώματα και με πλημμυρισμένη από κόσμο την 5η Λεωφόρο, βρισκόμουν μια Κυριακή απόγευμα το φθινόπωρο του 1963 όταν συνάντησα μια γυναικούλα να περπατάει μοναχή με μιαν απελπισμένη αδιαφορία για ότι συνέβαινε γύρω της χωρίς κανείς να την προσέχει, χωρίς κανέναν να προσέχει, μόνη, έρημη μες στο άγνωστο πλήθος, που την σκουντούσε, την προσπερνούσε ανυποψίαστο, εχθρικό, αφήνοντας την να πνγεί μες στη βαθιά πλημμύρα της λεωφόρου, μέσα στη θάλασσα που ακολουθούσε, μέσα στ' αγέρι που άρχισε να φυσά. Έμεινα στυλωμένος, ο μόνος που την πρόσεξε, κι έκαμα να την πάρω από πίσω, να την ακολουθήσω και πλησιάζοντάς την να της μιλήσω, χωρίς να ξέρων τι να της πω, μα ίσαμε ν' αποφασίσω, την έχασααπό τα μάτια μου. Έτρεξα λίγο μπρος, ανασηκώθηκα στα πόδια μου για να την ξεχωρίσω, μα η μεγάλη μαύρη θάλασσα του κόσμου την είχε καταπιεί. Μέσα μου κάτι σκίρτησε οδυνηρά. Χωρίς να καταλάβω, είχα σταθεί έξω από το βιβλιοπωλείο του Ριτζιόλλι και στη βιτρίνα του, απέναντί μου ακριβώς, βρισκόταν ένα βιβλίο για τον Ντα Βίντσι με την Τζοκόντα στο εξώφυλλο του να μου χαμογελά απίθανα αινιγματική, αυτόματα μεγεθυμένη, όσο η γυναίκα που χάθηκε στο δρόμο. Δεν ξέρω γιατί όλ' αυτά μπερδεύτηκαν περίεργα μέσα μου, μαζί μ' ένα εξαίσιο θέμα του Βιβάλντι που είχα ακούσει πριν από λίγες μέρες και που εξακολουθούσε να επανέρχεται τυραννικά στη μνήμη μου. Τα δέκα αυτά τραγούδια γράφτηκαν μ' ένα συγκερασμό απελπισίας και αναμνήσεων. Το θέμα είναι η γυναίκα έρημη μες στην μεγάλη πόλη.Το κάθε τραγούδι είναι κι ένας μονόλογός της, κι όλα μαζί συνθέτουν την ιστορία της. Μια ιστορία σύγχρονη και παλιά μαζί.

Μάνος Χατζιδάκις








Κυριακή 22 Οκτωβρίου 2017

Η Βουλή, είναι ένας θεσμός φαλκίδευσης και εξουδετέρωσης της βούλησης της κοινωνίας.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΟΓΙΩΡΓΗΣ





"...Όπως διαπιστώνεται, ο καθημερινός λόγος κινείται στον αστερισμό της δημοκρατίας. Δημοκρατία έχει η Τουρκία, δημοκρατία έχει η Ελλάδα, δημοκρατία έχει η Αμερική, η Βόρεια Κορέα, παλαιότερα είχε ο Καντάφη. Η χούντα η ελληνική ήταν ελληνική δημοκρατία… Επομένως, όποιος βεβαίως λέει ότι το σύστημα δεν είναι δημοκρατικό είναι της χουντικής δημοκρατίας. Δημοκρατία όμως και πάλι…
Όλο το σύστημα είναι λαθροχειρικό. Μη ξεχνάμε ότι την ηγεσία την οποία θα κληθούμε να επιλέξουμε, -το έχουμε πει πολλές φορές- την βγάζουν οι μηχανισμοί. Ο πρωθυπουργός, γιατί όλοι λένε ότι εμείς τον εκλέξαμε, ο πρωθυπουργός εκλέγεται από τη Βουλή. Και επομένως από το κόμμα το οποίο ηγεμονεύει στη Βουλή. Κατά τι λοιπόν εκλέγουμε; Εάν η Βουλή αλλάξει άποψη και ορίσει -δηλαδή το κόμμα- έναν άλλον πρωθυπουργό, είναι στις αρμοδιότητές της. Και η κοινωνία θα κάθεται να είναι θεατής στα κανάλια, για να βλέπει τα δρώμενα. Εάν τα βρουν σε επίπεδο δύο-τριών κομμάτων να εκτοπίσουν το κόμμα της πλειοψηφίας, πάλι το ίδιο. Η κυβέρνηση, δεν βασίζεται στην πλειοψηφία της κοινωνίας, βασίζεται στην πλειοψηφία της Βουλής. Για σκεφτείτε το λιγάκι… Η Βουλή, είναι ένας θεσμός φαλκίδευσης και εξουδετέρωσης της βούλησης της κοινωνίας. Κατά την ίδια έννοια που και η ψήφος της κοινωνίας, είναι ένα μέσον παραίτησης, όχι εκλογής κάποιου, αλλά μέσω αυτού του προσχήματος της εκλογής κάποιου που δεν τον εκλέγει τελικά η ίδια, πραγματοποιεί την παραίτησή της από την ίδια την ελευθερία που έχει να καθορίζει τα του οίκου της.
Νομιμοφάνεια έχει και η απολυταρχία και η φεουδαρχία… 
Μη νομίζετε ότι δεν έχει νομιμοφάνεια ένα άλλο καθεστώς εκτός από τη δημοκρατία. Όλα τα καθεστώτα έχουν νομιμοφάνεια. Απλώς όμως, το κεντρικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε σήμερα, είναι η αμφισβήτηση των θεμελίων, όχι του συστήματος που ζούμε, αλλά της ιδέας πάνω στην οποία στηρίζεται και επιχειρηματολογεί το σύστημα αυτό. Ότι είναι "δημοκρατικό". Και αυτό, δεν οφείλεται σε ρητορικές «δε μας αρέσει να λέμε ψέματα» ας πούμε… Δεν είναι θεωρητικό το ζήτημα, είναι πρακτικό.

Μας λένε ότι οι κοινωνίες, -ο αντίλογος- ότι οι κοινωνίες δεν είναι ικανές να αποφασίσουν. Ε, λοιπόν μέχρι σήμερα αυτοί οι οποίοι εκρίθησαν ικανοί να αποφασίζουν για το μέλλον της ανθρωπότητας και των χωρών τους, απεδείχθησαν ότι είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να επιλέξει κανείς. Ε, δε πρέπει να δοκιμάσουμε και κάτι άλλο; Οι κοινωνίες πώς θα αντιδράσουν; Όπως θα αντιδράσει κάποιος που του κλείνουν το στόμα και τη μύτη. Κλωτσάει! …"





ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΟΓΙΩΡΓΗΣ
(Απομαγνητοφώνηση Ελένη Ξένου, από ραδιοφωνική εκπομπή "Ακροβάτες του Ονείρου" του Πέτρο Ιωάννου, με καλεσμένο του τον καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης, Γιώργο Κοντογιώργη).



Πέμπτη 12 Οκτωβρίου 2017

«Της Εληάς το Φύλλο»(φράση χαρακτηρίζουσα την τετραπέρατην ιδίως γυναίκα!)




Το να αγωνίζεται κανείς διά να, λάβη ένα κλάδον εληάς, επροξένησε κατάπληξιν εις τους βαρβάρους.
Και όχι δέ μόνον ο κλάδος, αλλά και αυτό το φύλλον της εληάς εξηκουλούθησε και εξακολουθεί ακόμη να έχη μυστηριώδεις και εξυγιαντικάς ιδιοτήτας. και δεν γίνεται ξεμμάτιασμα, χωρίς να καή και φύλλον εληάς μαζί με άλλα αρωματικά χόρτα του βουνού, και ιδίως με ένα είδος αγριολεβάντας, ομοιαζούσης με τον ύσσωπον της Ελείμ, το ματζίδι των βορείων Σποράδων μας! Με τα αυτά χόρτα ελιβάνιζαν και τας εικόνας και τας λιβανίζουν ακόμη αι αγαθαί νησιώτισσαι!
Απο την μαγικήν ιδιότητα του φύλλου θα προήλθε, νομίζομεν, και η φράσις
«της εληάς το φύλλο», χαρακτηρίζουσα την τετραπέρατην ιδίως γυναίκα!




Πλην του φύλλου όμως, που καιόμενον αναδίδει άρωμα, εθυμίαζαν και με το λεγόμενον δάκρυ της εληάς.
Και αι σωθείσαι ελαίαι της πεδιάδος Αθηνών βεβαίως δεν έπαυσαν να στάζουν δάκρυα.
Να λοιπόν, που δακρύζει και η εληά, η περιφρονούσα τον χρόνον με όλους τους χειμώνες και με όλα του τα φθινόπωρα.
Αλλ΄αυτήν, από τότε που εξεφύτρωσεν εις την Ελληνικήν γην, την θέλουν να συμβολίζη την ειρηνικήν ακμήν και την δόξαν μιας πόλεως, όπως και την χαράν του οίκου. Αυτό μας διδάσκουν αι παραδόσεις των αιώνων.
Υπάρχει όμως και κάποιος πολύ ποιητικός θρύλος:
Εις τον κορμόν της προσέκρουσε και ανετράπη το άρμα του Ιππολύτου. Όταν είδεν η εληά ξαπλωμένον επάνω εις τας ρίζας της νεκρόν τον ωραίον Ιππόλυτον, πώς να μη δακρύση;!
Ο μυθικός βασιλιάς της Αθήνας Κέκροπας, μισός άνθρωπος και μισός φίδι και η Αθηνά μπροστά στην εζήα που φύτεψε στο βράχο της Ακρόπολης.
Μη ζητείτε πλέον ελαιόδενδρα εις την κοιλάδα του Ωραίου_ Δένδρα τα έλεγαν οι παλαιοί του τόπου κάτοικοι. και ίσως έτσι να τα λέγη ακόμη κάποιος αιωνόβιος γέρων.
Είναι αυτά που έδιδαν εις τους πιστούς των και φως και τροφήν και θέρμανσιν, και θαλίαν δια να στολίζουν την θύραν της χαράς, και φύλλα δια να λιβανίζουν τον
ΈΡΩΤΑ και δάκρυ δια να εξορκίζουν την νόσον.




Το ελαόδενδρον παρηκολούθησε την μακράν και αδιάσπαστον πορείαν του Ελληνικού πνεύματος! Και όταν ακόμη την δόξαν την διεδέχθη ο πόνος, αυτό εφώτισε με το λάδι του το παρήγορον μειδίαμα της Νέας Θεάς. Με το λάδι αυτό εφώτισε και το σπιτάκι της λαϊκής αρετής, που αψηφώντας κάθε κτήνους την επιδρομήν, διετήρησε τον κρυσταλλένιον Ελληνισμόν, τον οποίον σήμερα στέφει η Νίκη.
Πίσω από τα απομεινάρια αυτά του Ελαιώνος, στάσου κατάμονος και παραμέρισε, προσκυνητά. Μοιάζουν σαν γλαυκά παραπετάσματα που λες και ετοποθετήθησαν επίτηδες εκεί, δια να βλέπης μέσα από τα κλαδιά των την Ακρόπολιν!
Τίποτε δεν υπάρχει από την αρχαιότητα που να μην ερειπώθη. και δεν εσώθη άρτια ούτε μια καλλιτεχνική γραμμή. Μονάχα σύ, ιερά ελαία, απέμεινες η αυτή και παρατηρώντας σε κανείς ελπίζει να συναντήση ανάμεσα εις τους θαλλούς σου κάποιαν αναλαμπήν της ματιάς του Πολυγνώστου.


Δ. Καμπούρογλου - Ο Αναδρομάρης της Αττικής - Αθήναι 1920.

(αντιγραφή, επιλογή κειμένων, Ελένη Ξένου.)







Πέμπτη 5 Οκτωβρίου 2017

Κοντογιώργης - Κεραμεικός & Αθηναϊκή Δημοκρατία - 29.5.11

«Μετα-μουσείο», εκπομπή της ΕΤ1, 29.5.11, με θέμα «Κεραμεικός», με τον καθηγητή Γιώργο Κοντογιώργη.



"O Περικλής δεν ήταν πρωθυπουργός, ούτε πρόεδρος του κράτους, δηλαδή δεν ήταν κυβερνήτης, ήτανε ρήτορας.
Εισηγούνταν στον κυβερνήτη που ήταν ο δήμος, δηλαδή η κοινωνία των πολιτών, αυτό που θάπρεπε κατά τη γνώμη του να γίνει.
Αυτό μας διδάσκει ο λόγος του Περικλή, κι αυτό μας διδάσκει η δημοκρατία, ότι ο λόγος ύπαρξης και του πολιτεύματος και του κράτους και της οικονομίας είναι η κοινωνία.
Η κοινωνία λοιπόν δεν μπορεί να είναι ο λόγος ύπαρξης όλων των άλλων και να είναι εκτός πολιτείας, δηλαδή να αποφασίζουν άλλοι γι' αυτήν. Αυτή είναι η μεγάλη διδασκαλία που μπορούμε να δούμε σήμερα και βεβαίως τις συνέπειες στην τσέπη μας, στην εργασιακή μας κατάσταση, στη διαρκή μας παρουσία κ.ο.κ.
Σήμερα λοιπόν, επίσης μας διδάσκει το παράδειγμα της δημοκρατίας και της πόλης ότι το σύστημα στο οποίο ζούμε δεν είναι ούτε αντιπροσωπευτικό, ούτε δημοκρατικό.
Τώρα το γιατί θεωρούμε ότι πετύχαμε ένα απόλυτο θαύμα να είναι ένα σύστημα και δημοκρατικό και αντιπροσωπευτικό , τη στιγμή που δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο, όπως το σημερινό, είναι μια άλλη υπόθεση, αλλά δυστυχώς δεν είναι.
Απλώς κοροϊδεύουμε τον εαυτό μας, θεωρώντας ότι αφού είμαστε στη δημοκρατία, πού αλλού να πάμε, μην χαλάσουμε και τις καταστάσεις που υπάρχουν και χάσουμε κι αυτή τη δημοκρατία."
ΓIΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΟΓΙΩΡΓΗΣ