Ο οργασμός του "αρβελερισμού":

η εποχή μας

Ο οργασμός του "αρβελερισμού": η εποχή μας

Της Ελένης Ξένου

Αν θέλει κάποιος να έχει μια πλήρη θέαση της ποικιλόμορφης αντίληψης της κοινωνίας μας, υπάρχει ένας πολύ απλός κι αλάνθαστος τρόπος: Δεν έχει παρά να παρακολουθεί -ενίοτε- τα σχόλια και τους διαλόγους κάτω από τις δημοσιεύσεις στο facebook και αλλού.

Στις διαδικτυακές περιηγήσεις μου, πρόσφατα βρέθηκα στη "γειτονιά" μιας σελίδας όπου κάποιοι, με έπαρση και ως "έγκριτοι" αυτοαποκαλούμενοι βυζαντινολόγοι, κατέκλυσαν με τα σχόλιά τους δημοσίευση η οποία είχε θέμα το Βυζάντιο. Και δεν έχουν σημασία τα ονόματα των σχολιαστών/συνομιλητών, ούτε και η εν λόγω σελίδα. Αλλά το μένος με το οποίο βομβάρδιζαν τη βυζαντινή εποχή και η οργή τους για οτιδήποτε γεννήθηκε μέσα στο "μεσαιωνικό" όπως το αποκαλούν Βυζάντιο. Με δυο λόγια, "έσυραν" σε ολόκληρο το Βυζάντιο και τον βυζαντινό κόσμο του κυριολεκτικά "τὰ ἐκ τῶν ἁμαξῶν σκώμματα" (όπως χαρακτηριστικά εξηγείται ο όρος από το Λεξικό Σούδα). Τα εξ αμάξης κοινώς. Το πόσο θλιβερός κι αποκαρδιωτικός ήταν ο όλος διάλογος, δεν μπορεί να έχει τρόπο περιγραφής αφού, περίπου, παρουσίαζαν το Βυζάντιο ως ένα μεγάλο "μπορντέλο" με πόρνες, εγκληματίες, μεσαιωνικές αυτοκρατορίες, δολοφόνους, δουλεία και άλλα τέτοια ωραία τινά.

Τα πράγματα, θα ήταν ορθότερο να τα προσεγγίζουμε μέσα από το Ιστορικό πλαίσιο που εξελίσσονται. Τι θα πει "μεσαιωνικό" Βυζάντιο όπως το αποκαλούν; Από πού δηλαδή αντλούν όλη αυτήν την παραφιλολογία; (φυσικά γνωρίζουμε κάποιοι το "γιατί" και το από πού). Ποιες είναι οι πηγές τους; (κι αυτό λίγο πολύ το γνωρίζουμε).

Εδώ όμως, επιτρέψτε μου να επικαλεστώ για άλλη μια φορά τον Καθηγητή μας Γιώργο Κοντογιώργη, ο οποίος ως μία αστείρευτη πηγή γνώσης, έχει σκιαγραφήσει στις πολύωρες διαλέξεις του την ταυτότητα και την κοσμοϊστορική διαδρομή του Βυζαντίου, η οποία άλλαξε την πορεία του κόσμου. Και το έχει κάνει καλά! Κι αυτό διότι, δεν το έπραξε με ιδεολογικό πρόσημο, αλλά άφησε να μιλήσουν για τον εαυτό τους οι ίδιοι οι Βυζαντινοί, η ίδια η γραμματεία του Βυζαντίου. Όπως χαρακτηριστικά μας λέει ο ίδιος ο Καθηγητής: «Έχει τεράστια σημασία η μελέτη του Βυζαντίου για να ξέρουμε πού βρισκόμαστε σήμερα. Σε ποια φάση βρισκόμαστε της ανθρώπινης κατάστασης εν ελευθερία. Και αν θέλουμε να καταλήξουμε κάπου, για να γνωρίζουμε με ποιους όρους συζητάμε για το Βυζάντιο και την προγενέστερη εποχή του ελληνικού κόσμου, δεν έχουμε παρά να σταθμίσουμε τα δεδομένα. Να μελετήσουμε το Βυζάντιο σε βάθος. Να δούμε πώς ζούσαν οι Βυζαντινοί, πώς έβλεπαν οι ίδιοι τα πράγματα, αυτά που είναι οι αξίες της ζωής του ανθρώπου και, τι σηματοδοτεί αυτό, αν το συγκρίνουμε με τη νεότερη εποχή. Με πολύ απλά λόγια, στην περίοδο την ύστερη του Βυζαντίου, ηττήθηκε ο δρόμος που οδηγούσε στη νεότερη εποχή, που ήταν ο ελληνικός δρόμος. Ο δρόμος που δεν έβγαζε στο ξέφωτο την φεουδαρχία, (ώστε να φύγουμε μετά και να αγωνιστούμε να απελευθερώσουμε τον εαυτό μας στην πρωτογενή του μορφή που είναι η ατομική ελευθέρια, δηλαδή η εξατομίκευση, η έξοδος από την δουλοκτητική πραγματικότητα), όπως και συνέβη. Υπήρχε μόνο ένας δρόμος για να βγούμε στη νεότερη εποχή (δηλαδή τα κράτη-έθνη όπως θα τα λέγαμε σήμερα) και ήταν αυτός που προετοιμάστηκε μέσα στο Βυζάντιο. Και, ο δρόμος αυτός ηττήθηκε και πήρε τη σκυτάλη ο δυτικός δρόμος, που ήταν αυτός που δημιούργησε τις προϋποθέσεις στο Βυζάντιο για να βγει από την φεουδαρχία στην οποία είχε περιπέσει και να οδηγήσει τα πράγματα στη νεότερη εποχή. Αυτό όμως δημιούργησε μία μεγάλη, πολύ μεγάλη ρήξη! Η ρήξη αυτή, έχει να κάνει με τον ζωντανό οργανισμό της εποχής μας. Όχι μόνο για αυτό που στοιχειοθετεί την έννοια της συνέχειας, δηλαδή της ιστορικής βιολογίας των κοινωνιών με ελευθερία, αλλά και σε ό,τι έχει να κάνει με τις έννοιες με τις οποίες διαλεγόμαστε. Όταν στο Βυζάντιο μιλούσαν για δημοκρατία, εννοούσαν αυτό που εννοούσαν και οι αρχαίοι ως δημοκρατία. Διότι το βίωναν. Και μάλιστα χωρίς τη δουλεία. Όταν σήμερα μιλάνε για δημοκρατία, εννοούν την απλή αιρετή μοναρχία. Ένα καθεστώς που ο ελληνικός κόσμος το είχε ζήσει στο επίπεδο των πόλεων πριν από την εποχή του Σόλωνα και που, το απεχθανόταν».

Ως εκ τούτου, η πιο δυνατή συζήτηση στο σήμερα, το μείζον ερώτημα το οποίο αγγίζει την καρδιά του προβλήματος προς τον νεότερο κόσμο, είναι το εξής: Θα υπήρχε ο σημερινός άνθρωπος χωρίς το Βυζάντιο; Χωρίς δηλαδή έναν εντελώς ελληνικό κόσμο ως προς την ταυτότητά του όπως ήταν ο βυζαντινός κόσμος; Ο οποίος μάλιστα υπήρξε και το καταστάλαγμα αυτού που ο Καθηγητής Κοντογιώργης αποκαλεί ολοκληρωμένη εκδοχή της ελληνικής Οικουμένης του ανθρωποκεντρικού κοσμοσυστήματος.