Η αιρετή μοναρχία και το δόγμα της ενιαίας σκέψης στην ολιγαρχική εποχή μας.
Ο Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και πρώην Πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Γιώργος Κοντογιώργηςστην τηλεοπτική εκπομπή της Δημοτικής Τηλεόρασης Θεσσαλονίκης TV100 "Πόλις, Πολίτης, Πολιτική"της 16.11.2018 και στον Βαγγέλη Πλάκα.
Γιώργος Κοντογιώργης: Τον Αριστοτέλη τον επικαλούνται όλοι και τον θαυμάζουν. Αλλά κανείς δεν τον ακολουθεί. Γιατί, όταν ο Αριστοτέλης μας λέει ότι το κοινό συμφέρον το καθορίζουν ορθότερα/καλύτερα οι κοινωνίες (το σύνολο δηλαδή των πολιτών και όχι ο ένας) αυτό αντιβαίνει προς τη βασική λογική του σημερινού πολιτεύματος και του πνεύματος που διέπει τους πολιτικούς. Οι οποίοι εννοούν να αποφασίζουν εκείνοι, τι θέλει η κοινωνία, πώς σκέφτεται και βεβαίως να μην ερωτάται. Αυτό θέτει ένα ζήτημα του τι είναι ο πολίτης σήμερα, που είναι ένας ιδιώτης/υπήκοος, τι δουλειά κάνει με την ψήφο του, τι περιεχόμενο έχει η ψήφος -που ουσιαστικά είναι μια ψήφος νομιμοποίησης και εναλλαγής μοναρχών στην εξουσία- και βεβαίως, ποια είναι τα περιθώρια για να επηρεάσει τα πράγματα. Οι πολιτικοί μας δεν θέλουν οι κοινωνίες να έχουν θέση μέσα στο πολιτικό σύστημα -στη διαδικασία λήψεως των αποφάσεων- με την άποψη ότι οι κοινωνίες δεν έχουν την ικανότητα να σκεφθούν και να αποφασίσουν αυτά τα οποία είναι προς το συμφέρον τους.
Ο Αριστοτέλης μας λέει το αντίθετο. Ότι οι κοινωνίες ξέρουν να αποφασίζουν σωστά για το συμφέρον τους και αντιθέτως οι πολιτικοί (ο ένας ή οι λίγοι) είναι ικανοί να σκεφθούν μόνο το δικό τους συμφέρον και το συμφέρον της ομάδας ή της τάξης στην οποία ανήκουν.
Βαγγέλης Πλάκας: Κύριε Καθηγητά, αυτό είναι ευθύνη των πολιτικών ή ευθύνη των πολιτών που έχουν τη δύναμη της ψήφου στα χέρια τους; Εσείς κι εγώ τους εκλέγουμε τους αντιπροσώπους μας. Αν δεν τηρούν τις υποσχέσεις τους και εντέλει αποφασίζουν μονάχοι τους, έχουμε κι εμείς ένα μερίδιο ευθύνης. Θα μπορούσε δηλαδή το αντιπροσωπευτικό σύστημα να λειτουργήσει κάπως αλλιώς;
Γ.Κ.: Πρώτα πρώτα για να έχει κάποιος ευθύνη, πρέπει να έχει και την αρμοδιότητα να ασκήσει την εξουσία που θα του επιτρέψει να αποκαταστήσει αν έκανε λάθος τα πράγματα. Δεν εκλέγουμε τους πολιτικούς. Νομιμοποιούμε στη θέση του έναν εξ αυτόν που οι μηχανισμοί επέλεξαν και μας τον προβάλλουν για να αποφασίσουμε ποιος θα κυβερνήσει, άρα ποιος θα ασκήσει την αρμοδιότητα του μονάρχη, την επόμενη περίοδο. Ας υποθέσουμε ότι η κοινωνία πίστεψε ή γιατί δεν άρεσε ο προηγούμενος και ήρθε η στιγμή και ψήφισε υπέρ του. Και διαπιστώνει την άλλη μέρα ότι κάνει τα αντίθετα από αυτά που υποσχόταν. Έχει τη δυνατότητα να τον ανακαλέσει; Να τον ελέγξει; Να διαμαρτυρηθεί αλλά, να έχει αποτέλεσμα η διαμαρτυρία; Επομένως, η επόμενη τετραετία δε τιμωρεί. Δεν είναι ποινή αν δεν εκλεγεί κάποιος. Είναι επιλογή της κοινωνίας μεταξύ των μονομάχων να επιλέξει κάποιον άλλον να είναι μονάρχης για την επόμενη περίοδο.
Σήμερα, δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ότι, ακόμα και σε αυτό που λέγεται κράτος δικαίου, δεν υπάγονται οι πολιτικοί. Δεν υπάγονται οι πολιτικοί στην Ελλάδα ακόμα και για τις ποινικές τους ευθύνες, αλλά γενικότερα στο κόσμο, επειδή επικρατεί το δόγμα της ενιαίας σκέψης, δεν υπάγονται οι πολιτικές. Δηλαδή μπορεί να καταστρέψει ένας μια χώρα ολόκληρη αλλά, δεν θα τιμωρηθεί γι΄αυτό. Δεν υπόκειται στη δικαιοσύνη.
Β.Π.: Ποιες δικλίδες ασφαλείας ή συμμετοχής ή ελέγχου, περισσότερες θα μπορούσαν να υπάρξουν; Και το ρωτάω αυτό κύριε Καθηγητά διότι, ειδικά σήμερα σε αυτή την έκρηξη του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, λένε πολλοί, πως και ο απλός πολίτης έχει αποκτήσει φωνή, παρέμβαση, ακόμα και μέσα από το κινητό του όπου μπορεί να καταγγείλει μία πολιτική, να εκφράσει την άποψή του σε έναν ίσο βαθμό με άλλους πολίτες. Αυτό δεν είναι μία συμμετοχή που μπορεί να ασκήσει την απαιτούμενη πίεση και προς το πολιτικό σύστημα -περισσότερο τουλάχιστον από ότι μπορούσε στο παρελθόν;
Γ.Κ.: Ήδη είπατε το ουσιώδες: «να ασκήσει πίεση». Σημαίνει ότι όταν διαδηλώνει κανείς ή όταν διαμαρτύρεται είτε στο δρόμο είτε στο διαδίκτυο, δεν είναι μέσα στο σύστημα για να συμμετέχει στη λήψη των αποφάσεων, είναι απ΄έξω και πιέζει. Χτυπάει τη πόρτα της εξουσίας. Η εξουσία μπορεί να πει (γιατί δίνει το Σύνταγμα την αρμοδιότητα να πει): «έτσι μου αρέσει, το 100% είστε εναντίον, εγώ αυτό θα αποφασίσω». Άρα λοιπόν, πρέπει να αντιληφθούμε ότι το σύστημα αυτό, δεν έχει ασφαλιστικές δικλείδες διότι είναι μια αιρετή μοναρχία. Η κοινωνία είναι ιδιότης. Δεν είναι μέρος της πολιτείας. Γι΄αυτό λέω είναι υπήκοος. Για να μπορεί να υπάρξει ασφαλιστική δικλείδα, πρέπει το σύστημα να γίνει αντιπροσωπευτικό. Διότι παρ΄όλα όσα μας σερβίρουν για να μας κοιμίσουν και να μη σκεφτόμαστε τίποτε άλλο εκτός απ΄το παρόν σύστημα -γιατί, διαφορετικά, μας λένε, ότι η άλλη επιλογή μας θα είναι η δικτατορία- μας λένε λοιπόν, ότι είναι και αντιπροσωπευτικό και δημοκρατικό και όλα. Είναι σαν να λέμε δηλαδή (για να το πούμε απλά), ότι αν είναι και αντιπροσωπευτικό και δημοκρατικό και μοναρχικό σημαίνει ότι, η κοινωνία αυτοκυβερνιέται (δημοκρατία, κυβερνά αυτή τον εαυτό της και νομοθετεί), συγχρόνως ο πρωθυπουργός κυβερνάει και νομοθετεί και, υπάρχει και μια σχέση εντολέα και εντολοδόχου. Δηλαδή, λέει η κοινωνία τι πρέπει να γίνει και ο πολιτικός εκτελεί. Μπορούν να υπάρξουν και τα τρία αυτά μέσα στο ίδιο πολιτικό σύστημα; Αυτά είναι τα επικαλύμματα μιας ιδεολογίας που κοιμίζουν τις κοινωνίες για να πιστέψουν ότι ουσιαστικά γεννηθήκαμε στο τέλος της ωριμότητάς μας και όχι ότι ζούμε σε ένα βρεφικό στάδιο.
Β.Π.: Και ο ρόλος του πολίτη;
Γ.Κ.: Ο ρόλος του πολίτη είναι να κάνει τι δουλειά του στον ιδιωτικό χώρο. Και όταν η πολιτική βάζει τους κανόνες, να δουλεύει μέσα στους κανόνες. Ξέρετε τι σημαίνει αυτό; Ότι εάν η πολιτική διδάξει τη διαπλοκή και τη διαφθορά, ο πολίτης αν θέλει να ευδοκιμήσει μέσα στη χώρα του, πρέπει να ακολουθήσει τους κανόνες της πολιτικής. Αλλιώς, μπορεί να ιδιωτεύσει, να πάει στο σπίτι του, ή μπορεί να φύγει απ΄τη χώρα. Με άλλα λόγια, να το πούμε πολύ πιο απλά. Εάν σε ένα χωριό υπάρχει ένα πανηγύρι και πάει μια ορχήστρα, ποιος καθορίζει τι θα χορέψει ποιος; Η ορχήστρα. Εάν τραγουδάει τσάμικο κι ένας θέλει να χορέψει ταγκό, θα΄ναι παραφωνία. Άρα λοιπόν αυτή τη στιγμή έχουμε ένα σύστημα το οποίο είναι ανεξέλεγκτο, από την κοινωνία, και συγχρόνως ένα σύστημα που καθορίζει τους κανόνες. Αυτοί οι κανόνες στην Ελλάδα αντιφάσκουν προς τους κανόνες που εφαρμόζονται στις άλλες χώρες της Ευρώπης. Είναι πελατειακοί.
Β.Π.: Βοηθήστε μας στο εξής. Επειδή ξεκινήσαμε με τον Αριστοτέλη, να πάμε πάλι λίγο πίσω, εκεί. Πώς λαμβάνονται λοιπόν οι αποφάσεις στην αρχαία Αθήνα;
Γ.Κ.: Εξαρτάται. Στην εποχή της βασιλείας, υπήρχε ένας μονάρχης εκλεγμένος ή κληρονομικός που αποφάσιζε αυτός και όχι οι πολίτες, ο Σόλωνας εγκαθίδρυσε το αντιπροσωπευτικό σύστημα και οι πολίτες ως δήμος είχαν αρμοδιότητες του εκλέγειν, του ελέγχειν, του ανακαλείν, του ευθύνειν, να τους προσάγουν στη δικαιοσύνη, να καθορίζουν το πλαίσιο της πολιτικής. Στην εποχή της δημοκρατίας απ΄τον Κλεισθένη και μετά, η κοινωνία ήταν ο πρωθυπουργός και η βουλή. Κυβερνούσε η κοινωνία δηλαδή. Δεν κυβερνούσε ένα πρωθυπουργός. Οι πολιτικοί ηγέτες όπως ο Περικλής και οι άλλοι, ήταν ρήτορες. Δηλαδή εισηγούνταν στο δήμο δυνάμει της αρμοδιότητάς τους.
Β.Π.: Μπορεί όμως τώρα αυτό το μοντέλο να εφαρμοστεί; Είναι εντελώς διαφορετικές οι συνθήκες. Δεν είναι;
Γ.Κ.: Όχι, δεν είναι εντελώς. Δεν το θέλουμε διότι δεν είμαστε στην ωριμότητα εκείνη που θα το ζητήσουμε. Μπορεί να εφαρμοστεί. Αναφέρατε το διαδίκτυο. Το διαδίκτυο, θα είναι η νέα Πνύκα στο μέλλον. Δηλαδή, εκεί θα συγκεντρώνονται οι πολίτες και θα αποφασίζουν. Δεν είναι όμως του παρόντος η δημοκρατία. Αλλά αυτό, δε μας επιτρέπει να ισχυριστούμε ότι το παρόν σύστημα είναι δημοκρατία. Διότι κλείνεται ο εαυτός μας σε μια σκοτεινή σκέψη, περιοριστική, και δεν μας επιτρέπει να ανοίξουμε τον ορίζοντά μας. Σήμερα λοιπόν, επειδή συμβαίνουν πράγματα τα οποία είναι πρωτόγνωρα στη νεότερη ιστορία, δηλαδή η οικονομία και η επικοινωνία έχει ξεπεράσει τα σύνορα των κρατών και κινείται στην παγκόσμια σφαίρα, έχει αποκτήσει τέτοια δύναμη που καθορίζει το σκοπό της πολιτικής σε κάθε μια χώρα. Αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος είναι, ότι η κοινωνίες υφίσταται διαρκώς τις συνέπειες. Δηλαδή την έκπτωση από αυτό που είχαν κερδίσει την προηγούμενη περίοδο.
Β.Π.: Είπατε κύριε Καθηγητά για τον ρόλο, την επέκταση της επικοινωνίας και της οικονομίας. Οι πολιτικοί δεν άφησαν χώρο σε αυτό;
Γ.Κ.: Είναι αναπόφευκτη η εξέλιξη αυτή. Δε μπορούσαν οι πολιτικοί να την σταματήσουν. Κανείς. Αυτή είναι η δυναμική των πραγμάτων.
Β.Π.: Όχι, δεν λέω να τη σταματήσουν, αλλά, ουσιαστικά, η οικονομία και η επικοινωνία ασκούν περισσότερη πολιτική από τους πολιτικούς.
Γ.Κ.: Βεβαίως! Και μάλιστα με όρους δύναμης. Δηλαδή, εάν σήμερα μια επιχείρηση δεν έχει συμφέρον στη χώρα (γιατί υπάρχουν ταραχές, γιατί υπάρχει έκπτωση ευημερίας) θα διαπιστώσετε ότι θα φύγει την άλλη μέρα. Με άλλα λόγια, δεν έχουν όπως στο παρελθόν οι ηγέτες της οικονομίας κανένα λόγο να ψάξουν να βρουν και μια συναίνεση, μια συνοχή στη κοινωνία, άρα να ικανοποιήσουν και ένα μέρος της κοινωνίας. Αυτό σημαίνει ανατροπή των συσχετισμών δύναμης. Πώς θεραπεύεται; Μα με το να φύγει η κοινωνία από ιδιώτης, -που την έχουμε- και να γίνει μέρος του πολιτικούς συστήματος. Εταίρος. Δηλαδή, αντιπροσωπευτικό το σύστημα. Κατά προσομοίωση έστω.
Β.Π.: Κύριε Κοντογιώργη, αυτή η αντισυστημικότητα που εμφανίζεται σε διάφορες εκφάνσεις και σε διάφορες εκλογικές αναμετρήσεις είναι ένα τέτοιο αποτέλεσμα; Είναι αποτέλεσμα της ενόχλησης, της στάσης της κοινωνίας απέναντι στο πώς λειτουργεί το πολιτικό σύστημα με αυτόν τον δημοκρατικό έλλειμμα και τα λοιπά;
Γ.Κ.: Την απουσία δημοκρατίας και την αντιπροσώπευσης θα έλεγα. Οι κοινωνίες αυτή τη στιγμή αντιδρούν και γιατί έχουν ωριμάσει κι έχουν χειραφετηθεί στη σκέψη και στις αντιλήψεις τους, αλλά και γιατί υφίσταται τις συνέπειες αυτής της ανατροπής των συσχετισμών. Επομένως, αν θέλουμε να δούμε, να αξιοποιήσουμε αυτό που συμβαίνει σε διάφορες χώρες στην Δύση αυτή τη στιγμή, δεν πρόκειται για αντισυστημικότητα αλλά για αντισυμβατικότητα. Έχουν έναν πολιτικό λόγο ιδιαίτερο, οξύ ενδεχομένως ή προτείνουν ή παίρνουν αποφάσεις οι οποίες δεν είναι μέσα στην κοινή λογική της ενιαίας σκέψης, (δηλαδή της πολιτικής ορθότητας που θέλουν οι αγορές) και μέσα σ΄ αυτό το πλαίσιο κατηγορούνται για λαϊκισμό. Και επειδή στόχος των αγορών είναι η διάρρηξη της εσωτερικής, της κοινωνικής και πολιτισμικής συνοχής, εγκαλούν και τις κοινωνίες για εθνικισμό επειδή, θέλουν την πολιτισμική τους συνοχή για να την αντιτάξουν στις αγορές. Επομένως, στην πολιτική η οποία εξυπηρετεί το συμφέρον των αγορών και όχι το συμφέρον των κοινωνιών σήμερα.
Β.Π.: Βεβαίως, πολλοί βρίσκουν και αυτό το έδαφος και αναπτύσσουν και ακραίες απόψεις, επάνω σε αυτή το έδαφος.
Γ.Κ.: Εννοείται, αλλά να ξεκαθαρίσουμε κάτι. Αν εξαιρέσουμε την περίπτωση της λεγόμενης ελληνικής ακροδεξιάς, -που δε ξέρει ακόμη τι είναι- αυτό που λέγεται ακροδεξιά στην Ευρώπη και στην Αμερική, στην πραγματικότητα είναι εάν την αποκωδικοποιήσετε, ο παλαιός κλασικός φιλελευθερισμός εντός του κράτους της πολιτικής κυριαρχίας. Αυτό είναι ο βασικός εχθρός αυτή τη στιγμή των δυνάμεων που υπηρετούν τη διεθνή των αγορών. Είτε λέγονται Αριστερές είτε Δεξιές. Έχουμε δηλαδή τους αντισυμβατικούς που επικαλούνται ένα σύστημα -τον κλασικό φιλελευθερισμό που σήμερα δε μπορεί να έχει εφαρμογή- και, τους άλλους οι οποίοι έχουν γίνει ταπεινοί θεράποντες της διεθνούς των αγορών. Άλλοι με προτεραιότητα στις μεν, άλλοι στους δε.
Β.Π.: Άρα εδώ υπάρχει ένας εταιροπροσδιορισμός όλου του πολιτικού συστήματος γύρω από τη στάση των αγορών.
Γ.Κ.: Βεβαίως. Αυτό είναι το ζητούμενο. Και όλοι διαγκωνίζονται ποιος θα μπορεί καλύτερα να είναι ο εκλεκτός τους για να ανέβει και στην εξουσία.
Β.Π.: Κύριες Καθηγητά σας ευχαριστούμε πάρα πολύ που ήσασταν στο στούντιο της TV100 και για τη συζήτηση που είχαμε!
Γ.Κ.: Σας ευχαριστώ κι εγώ πολύ!
Απομαγνητοφώνηση εκπομπής, Ελένη Ξένου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου