Η καίρια σημασία του λόγου αυτής της Επιτροπής και του στόχου, είναι να μοιάσει η ελληνική κοινωνία στη «μούρη» του κράτους και όχι να προσαρμοστεί το κράτος (το πολιτικό προσωπικό) στα διακυβεύματα και στην πολιτισμική φιλοδοξία αυτής της κοινωνίας

Γ. Κοντογιώργης - Από την πανδημία του κορωνοιού στην πανδημία της πόλης - 28.5.2020

https://www.youtube.com/watch?v=mhRt9chPTkU&feature=share&fbclid=IwAR3Uo4i8TeeHgsB01_pmphAzjC6W8ksKeY_2uUfgL-PD3Kq85As312TvwwQ

Ο Ομότιμος Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και πρώην Πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Γιώργος Κοντογιώργης στις 28.5.2020 στην "Φωνή της Ελλάδας" της ΕΡΤ και στον δημοσιογράφο Θανάση Χούπη.

Η εκπομπή έχει την τιμή να φιλοξενεί έναν εκ των κορυφαίων της ελληνικής διανόησης τις τελευταίες δεκαετίες, τον Καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης και πρώην Πρύτανη του Παντείου Πανεπιστημίου, αλλά και πρώην πρόεδρο της ΕΡΤ 

Κύριο Γιώργο Κοντογιώργη.

Απομαγνητοφώνηση, Ελένη Ξένου.

Γιώργος Κοντογιώργη: 

Η τεχνολογία, το εντυπωσιακό αυτό μέρος της εξέλιξης του ανθρώπου και τα αποτελέσματά του, μας οδήγησαν στο να ξεχάσουμε ότι είμαστε μέρος της φύσης και δεν είμαστε κυρίαρχοι της φύσης παρά μόνο σε ορισμένα πολύ περιορισμένα ζητήματα στα οποία μπόρεσε ο άνθρωπος να γίνει «κύριος» και να τα ελέγξει, δηλαδή να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του. Αλλά δεν είναι μόνο η κατάχρηση που γίνεται. Δεν θεωρώ δηλαδή ότι η κατάχρηση είναι το κύριο ζήτημα που πρέπει να τεθεί σε σχέση με τις πανδημίες, όσο το γεγονός ότι, ο άνθρωπος αισθάνεται ότι είναι υπέρτερος στις δυνατότητες που έχει επάνω στην φύση από όσο έχει. Η φύση έχει τους δικούς της νόμους. Συγχρόνως ο άνθρωπος μπορεί να έχει τα επιτεύγματα που έχει να επιδείξει στο επίπεδο της τεχνολογίας, αλλά από την άλλη, είναι πεπερασμένος όχι μόνο μέσα στο σύμπαν αλλά και επάνω στη Γη. Στο κοινωνικό επίπεδο δε, εάν κανείς θελήσει να δει τα πράγματα υπό το πρίσμα της εξέλιξης, όπως παραδείγματος χάρη ένας άνθρωπος, η βιολογία του κοινωνικού ανθρώπου σήμερα ανταποκρίνεται στο βρεφικό στάδιο της ανάπτυξής του. Δηλαδή σε ό,τι έχει να κάνει με την οργάνωση και τη λειτουργία των κοινωνιών, τις ελευθερίες που μπορεί να ενσωματώσει ο κοινωνικός άνθρωπος, είναι κυριολεκτικά στο βρεφικό στάδιο. Ζει την αλαζονεία της μεγάλης κλίμακας, της τεχνολογικής εποχής και των δυνατοτήτων της (του γεγονότος ότι μπορεί να πάρει το αεροπλάνο και να πάει οπουδήποτε παραδείγματος χάρη ή να επικοινωνήσει με το κομπιούτερ), αλλά δεν έχει αντιληφθεί ότι είναι μέσα σε αυτό το κοινωνικό σύμπαν ένα άτομα ιδιώτης. Δεν ελέγχει το παραμικρό. Αυτό σημαίνει ότι εκείνοι οι οποίοι μπορούν να ελέγχουν τα εργαστήρια, να ελέγχουν ειδικότερες περιοχές της φύσης ή μπορούν να ελέγχουν τα συστήματα πρόνοιας, καθορίζουν με βάση τα δικά τους συμφέροντα και όχι τα συμφέροντα των κοινωνιών. Η κοινωνίες δηλαδή, βρίσκονται στο έλεος κυριολεκτικά, πραγματικοτήτων οι οποίες μπορούν τα δημιουργήσουν τα αποτελέσματα των πανδημιών. Βεβαίως η αντιμετώπιση μιας πανδημίας δε θα γίνει με τους όρους που γινόταν στον ευρωπαϊκό Μεσαίωνα ή στην Αφρική ή οπουδήποτε αλλού, αλλά γίνεται με πολύ πιο αποτελεσματικούς όρους. Αλλά όμως, δεν παύουμε να έχουμε τα αποτελέσματα σε πολλαπλασιαστικό επίπεδο ακριβώς διότι έχει διαταραχθεί η ισορροπία μεταξύ κοινωνίας και οικονομίας. Αυτών που ελέγχουν δηλαδή και όλη την τεχνολογία και όλα τα συστήματα τελικά (κοινωνίας και πολιτικής). 

Η εξέλιξη της ανθρωπότητας δεν υπήρξε ποτέ οριζόντια (δηλαδή εξέλιξη προς τα εμπρός). Έχουμε και οπισθοδρομήσεις οι οποίες αποτελούν ευκαιρία για την μετάβαση σε ένα καινούργιο μέλλον. Αυτές τις οπισθοδρομήσεις, μπορεί να τις δημιουργήσει μία πανδημία (πάρα πολλές φορές τα αποτελέσματα όπου την συναντάμε είναι σημαντικά έως συντριπτικά), όπως μπορεί να τις δημιουργήσει και ο άνθρωπος ο ίδιος μέσα από τις δράσεις του (μέσα από τους πολέμους, μέσα από ηγεμονικές καταστάσεις που δημιουργούνται, άρα με την φτωχοποίηση μεγάλων στρωμάτων των κοινωνιών που δημιουργούν και τις αντίστοιχες αντιδράσεις), έχουμε αυτά τα φαινόμενα. Το ζήτημα είναι, στην εποχή μας, με αφορμή αυτή την πανδημία, εάν η ελίτ του κόσμου (και στις ελίτ του κόσμου συμπεριλαμβάνω και τα ηγεμονικά κράτη αλλά και όλους εκείνους του οικονομικούς και πολιτισμικούς παράγοντες οι οποίοι επιδρούν καταλυτικά πάνω στα πράγματα), εάν θα αποκομίσουν τα αναγκαία συμπεράσματα ώστε να μην οδηγηθούμε σε πολύ δυσάρεστες καταστάσεις. Και οι δυσάρεστες καταστάσεις, έχουν να κάνουν με αντιδράσεις οι οποίες μπορούν να δημιουργήσουν πολλαπλασιαστικά προβλήματα. Δηλαδή να έχουμε ανατροπές, κοινωνικές αναταραχές μεγάλης κλίμακας, οι οποίες στη συνέχεια δε θα μπορούν να ελεγχθούν και θα φέρουν επιπλέον καταστροφές. Πολύ φοβάμαι πως δεν έχουν πάρει το μήνυμα αυτό οι ελίτ. Δηλαδή, αν κρίνω από το γεγονός ότι όλη η αρθρογραφία που αναπτύσσεται τον καιρό αυτό στον δυτικό κόσμο εξαντλείται στο διακύβευμα πώς θα γίνει μία όπως τη λένε «παγκόσμια διακυβέρνηση», δηλαδή πώς θα συναντηθούν οι ισχυροί (οι ελίτ) για να ρυθμίσουν έτσι τα πράγματα ώστε να μην κινδυνεύσει το καθεστώς τους, αλλά και αν μπορέσουν να συγκεντρώσουν και άλλα στα χέρια τους προνόμια, πράγμα που σημαίνει ότι υποβαθμίζουν τη σημασία των κοινωνιών και των αντιδράσεών τους. Και οι κοινωνίες δεν αντιδρούν κατά συντεταγμένο τρόπο γιατί δεν είναι συντεταγμένες, δεν είναι οργανωμένες. Δηλαδή, θα τις δουν να εξεγείρονται, θα τις δουν να διαπράττουν πολιτικές με την έννοια να ψηφίζουν αντισυμβατικές καταστάσεις –εάν παραμείνουμε σε τόσο ήπιες αντιδράσεις- και στη συνέχεια θα εκπλαγούν. Όπως εξεπλάγησαν άλλωστε με το δημοψήφισμα στην Αγγλία, με την άνοδο των κομμάτων που επικαλούνται τον παλαιό φιλελευθερισμό και τα χαρακτηρίζουν ακροδεξιά ή εθνικιστικά ή όπως αλλιώς. Δηλαδή ήδη δείχνουν και έχουν δείξει και πριν την κρίση αλλά και στη διάρκεια της πανδημίας ότι δεν παίρνουν το μήνυμα. Σκέπτονται μόνο πώς θα συσσωρεύσουν περισσότερα. Αυτό ακριβώς είναι η κακή είδηση. Διότι από την άλλη, η τεχνολογία που επιτρέπει στις ελίτ και στις δυνάμεις των αγορών να πηγαίνουν μπροστά και να ελέγχουν τα πράγματα, έχει πεπερασμένες δυνατότητες. Δεν είναι κακή από μόνη της η τεχνολογία. Γίνεται κακή στις εφαρμογές της από εκείνους που την ελέγχουν. Άρα αναφερόμαστε στο οικονομικό και πολιτικό σύστημα. Εάν λοιπόν κάποια στιγμή οι κοινωνίες αντιληφθούν ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά (αυξάνεται η ανεργία, πολλαπλασιάζονται τα προβλήματα), εάν δεν επιτευχθεί μία καινούργια ισορροπία που να δημιουργεί για όλους ικανοποίηση, να δημιουργεί τους όρους της συνοχής, φοβάμαι ότι αυτό που επιδιώκουν, δηλαδή να συσσωρεύσουν περισσότερα κέρδη/οφέλη γενικότερα επωφελούμενοι από την κρίση, θα γυρίσει εις βάρος του διότι οι κοινωνίες είναι ένας ζωντανός οργανισμός και το καινούργιο γεννιέται μέσα στο παλιό. Είναι όπως η εγκυμοσύνη στη γυναίκα. Το νέο παιδί θα γεννηθεί μέσα από την μήτρα της γυναίκας. Δεν θα γεννηθεί σε απόσταση από το παλαιό. Το παλαιό λοιπόν το βλέπουμε ότι έρχεται. Και αυτό το παλαιό έχει να κάνει με το ποιος ελέγχει την οικονομία, ποιος ελέγχει την πολιτική και ποιος είναι ο σκοπός της πολιτικής. Θα είναι ο σκοπός των κοινωνικών; Δηλαδή θα είναι το κοινό συμφέρον; Μία ισορροπία αυτού που κερδίζει περισσότερα και αυτού που θέλει να ζήσει μια άνετη ζωή ή θα είναι ο σκοπός των αγορών άρα αυτών οι οποίοι ηγεμονεύουν; Αν θέλετε να σημειώσουμε ένα κεντρικό ζήτημα εδώ. Ότι, ηγεμονεύουν κάποιοι και σκέπτονται έτσι, επειδή έχουν τη δυνατότητα της οργάνωσης (είναι οργανωμένες δυνάμεις όπως το χρηματοπιστωτικό σύστημα και το εμπόριο μεγάλης κλίμακας) και μπορούν έτσι να κατακτούν θέσεις στο μέλλον. Τις οποίες όμως τις εξαγοράζουν με θέση ηγεμονίας άρα με οφέλη τα οποία λειτουργούν μονομερώς υπέρ τους. Οι κοινωνίες –για την ώρα- ζουν γιατί τις έχουν τοποθετήσει να ζουν στον 18ο ή 19ο το πολύ αιώνα. Δηλαδή σε αξίες και σε συστήματα που προβλήθηκαν τότε, ολοκληρώθηκαν στη διάρκεια του 20ου αιώνα, αλλά που δεν ανταποκρίνονται στο μέλλον. Να μπορούν να δημιουργήσουν δηλαδή καινούργιες ισορροπίες. Αν μιλήσουμε με όρους πολιτικής, ήδη έχουν δημιουργηθεί οι συνθήκες οι κοινωνίες να βρουν έναν καινούργιο τρόπο να μεταβούν στο μέλλον άρα να επιβάλλουν καινούργιες ισορροπίες. 

Η επόμενη μέρα: 

Μεσοπρόθεσμα η επόμενη ημέρα δεν θα είναι τόσο ευχάριστη. Θα έχουμε διάφορες εκδηλώσεις της διαμαρτυρίας. Διότι το πλήγμα που έχει υποστεί ο κόσμος της εποχής μας από την πανδημία, είναι μεγάλο. Και όσο η πανδημία υπάρχει, οι κοινωνίες συσπειρώνονται γύρω από τις εξουσίες. Όταν τελειώσει ο κίνδυνος της πανδημίας, το οικονομικό συμπέρασμα που θα βγάλουν, θα τις οδηγήσει να σταθούν απέναντι στις εξουσίες. Και εκεί ακριβώς είναι το πρόβλημα. Σήμερα, δεν είναι εξαρτημένες οι κοινωνίες όπως στην εποχή του Μεσαίωνα στη Δύση ως φεουδαρχίες. Είναι εξαρτημένες από το σύστημα του δανεισμού. Δανεισμών των ατόμων, δανεισμός των χωρών. Και μέσω αυτού του οικονομικού ελέγχου (πέραν των άλλων), μέσα από αυτό το σύστημα, οδηγούμαστε και στη φτωχοποίηση αλλά και στην εξάρτηση των κοινωνιών. Όταν λοιπόν ένας άνθρωπος έχει συνηθίσει στο παρελθόν να ζει με τους όρους μιας μεσαίας τάξης παραδείγματος χάρη άνετα και αισθάνεται και διαπιστώνει στη συνέχεια ότι αυτό το χάνει, ήδη από την εποχή του Αριστοτέλη, μας έχει επισημανθεί ότι αυτός που εξεγείρεται και διαμαρτύρεται με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο δεν είναι αυτός που δεν είχε και απλώς γνωρίζει κάτι λίγο παραπάνω. Αυτός που εξεγείρεται είναι αυτός που είχε και έχασε. Και αυτό το πρόβλημα δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί μέσα από μία σχέση που το σύστημα (πολιτικό, οικονομικό ή άλλο) το κατέχει μία μικρή ελίτ και η κοινωνίες είναι ιδιώτες. Έχουμε λοιπόν το καινούργιο φαινόμενο σήμερα της τεχνολογίας –το οποίο επιταχύνεται μέσα από την πανδημία-. Δύο ζητήματα δηλαδή. Το ένα είναι το κοινωνικό πρόβλημα που θα δημιουργηθεί από την πανδημία και το δεύτερο είναι η ανακάλυψη του οχήματος εκείνου που θα επιτρέψει στις κοινωνίες να πάνε κοντύτερα στην πολιτική. Το όχημα αυτό είναι η τεχνολογία της επικοινωνίας. Πρώτα, δεν υπήρχε η δυνατότητα να ελεγχθεί μία πολιτική εξουσία. Εξουσιοδοτούνταν, εκλέγονταν και πολιτεύονταν κατά τον τρόπο που ήθελαν. Αυτό ακριβώς είναι και το κεντρικό πρόβλημα σήμερα. Το ότι, ακόμα και αν διαδηλώσει κανείς ή εάν εκδηλώσει την αντίρρησή του ως κοινωνία στο 99% ή και στο 100%, η πολιτική δε θα τον ακούσει. Γιατί η πολιτική εξουσιοδοτείται από το σύνταγμα (σε όλον τον κόσμο) να κάνει ό,τι της αρέσει εναντίον της βούλησης της κοινωνίας. Για αυτό και βεβαίως η πρώτη πράξη που θα οδηγηθεί σύντομα η κοινωνία να αντιληφθεί, είναι ότι αυτό που της σερβίρουν ως «δημοκρατία» ή ως «αντιπροσώπευση» δεν είναι ούτε δημοκρατία ούτε αντιπροσώπευση. Είναι μία συνταγματική μοναρχία ή μία εκλόγιμη μοναρχία. Δηλαδή ο ένας κυβερνάει (είτε μιλάμε για τον Τραμπ με του ολίγους γύρω του, είτε για τον πρωθυπουργό της Ελλάδας, είτε για τον πρόεδρο της Γαλλίας, είτε για τον καγκελάριο της Γερμανίας). Αυτό λοιπόν είναι ένα άνισο σύστημα που δεν επιτρέπει στις κοινωνίες να έχουν λόγο στα πράγματα. Η πρώτη λοιπόν αρχή είναι να ξαναδούν οι κοινωνίες τις έννοιες, γιατί οι έννοιες αποδίδουν φαινόμενα πραγματικά. Να αντιληφθούν δηλαδή ότι αυτό το σύστημα δεν είναι αυτό που της σερβίρουν αλλά είναι κάτι άλλο το οποίο ακριβώς της το σέρβιραν για να είναι οι ίδιοι ηγεμόνες. Το δεύτερο είναι ότι τώρα, υπάρχει το όχημα πάνω στο οποίο θα στηριχθούν. Η τεχνολογία της επικοινωνίας. 

Η μεγάλη αγωνία των ελίτ σήμερα, είναι ότι η τεχνολογία έχει επιτρέψει στο άτομο να παίζει το ρόλο του παγκόσμιου και όχι μόνο πολίτη. Δηλαδή να μπορεί να αρθρώνει τον λόγο του, να λέει ό,τι θέλει, να εκφράζεται και να υπερβαίνει τη λογική του «καφενείου» μέσα στο οποίο είχε εγκιβωτιστεί στο παρελθόν. Στο παρελθόν της προ-ιντερνετικής τεχνολογίας, τα μέσα ελέγχονταν είτε ήταν εφημερίδες είτε τηλεοράσεις και ραδιόφωνα. Ήξεραν ποιοι θα βγουν και ποιοι όχι για να έχουν λόγο. Οι υπόλοιποι –ο κοινός λαός δηλαδή- εξέφραζε στο καφενείο τις απόψεις του. Άρα δεν τους ενοχλούσε. Τώρα λοιπόν έχουν αυτονομηθεί. Μπορεί να φτιάξει κανείς και μία πλατφόρμα, ένα site στο ίντερνετ ή στο Facebook ή οπουδήποτε αλλού και να έχει λόγο ο οποίος θα απευθύνεται παντού και δε θα δεσμεύεται από πουθενά. Η αγωνία των ελίτ λοιπόν είναι αυτή. Πώς θα ελέγξουν αυτόν τον αυτόνομο λόγο του πολίτη ο οποίος, αν προσέξατε στη διάρκεια της κρίσης συγκροτήθηκε σε ομάδες, τα «διαδικτυακά». Αυτό σημαίνει ότι ήδη ξεκινάει μια διαδικασία πολλών μικρών «Πνυκών» (δήμων δηλαδή), όπου μπορούν και αποφασίζουν και ανταλλάσσουν απόψεις, κάνουν διαλόγους και που αυτό τους δίνει την ιδέα της μεγάλης Πνύκας. Δηλαδή τη συγκρότηση της κοινωνίας ως δήμος και ως θεσμός που θα μετέχει στα πολιτικά πράγματα. Που σημαίνει ότι θα είναι καθημερινός θεσμός της πολιτείας. Δεν θα μπορεί δηλαδή να αποφασίζει ο πρωθυπουργός και κατά την εντολή του και η βουλή για τα δημόσια πράγματα (για το πώς θα φορολογηθεί, πως δανειοδοτηθεί, πως θα αναπτυχθεί μία χώρα). Εκεί, θα έχει τη δυνατότητα και ο πολίτης να λέει την άποψή του. Που έχει ήδη τη δυνατότητα αυτή μέσα από τις δημοσκοπήσεις. Αλλά, τις δημοσκοπήσεις τις λατρεύουν τα κόμματα για να μπορούν να κατευθύνουν την κοινή γνώμη, αλλά δεν θέλουν να μπει ο λόγος δηλαδή η άντληση της κοινωνικής βούλησης από εκεί, μέσα στην πολιτική διαδικασία και να συνεκτιμάται. Αυτό λοιπόν, ήδη αποτελεί το βάθρο πάνω στο οποίο θα σκεφθεί και θα αναλογιστεί ο κοινός άνθρωπος ότι μπορεί να μπει μέσα στην πολιτική διαδικασία και ότι μόνον έτσι να αλλάξει τα πράγματα. Δηλαδή να ελέγξει αυτός την τεχνολογία. Διότι η τεχνολογία δεν είναι κακή από μόνης. Την ελέγχει αυτός που ελέγχει την εξουσία (είτε την οικονομική είτε την πολιτική). Αν λοιπόν το πολιτικό σύστημα το καταλάβει κατά ένα μέρος η κοινωνία, γίνει εντολέας η κοινωνία (γίνει δηλαδή αντιπροσωπευτικό) τότε παύει να ελέγχει ο ένας ή οι ολίγοι και την τεχνολογία. Τους κανόνες της τεχνολογίας και ποιος θα είναι ή δεν θα είναι ελεύθερος θα τους καθορίζει ο πολίτης. Η αγωνία των ελίτ αυτών και των εξουσιών λοιπόν σήμερα, είναι πώς θα ελέγξουν τον πολίτη και πώς θα τον λογοκρίνουν στο διαδίκτυο για να μη λέει ό,τι του αρέσει, αλλά οτιδήποτε δεν διαταράσσει τη λογική και την ηγεμονία του συστήματος. Δεν σκέπτονται σε καμία περίπτωση –όχι γιατί δεν το γνωρίζουν, το γνωρίζουν πάρα πολύ καλά- αλλά δεν το θέλουν να διευρύνουν δηλαδή το πεδίο της συμμετοχής στο πολιτικό σύστημα παραδείγματος χάρη με την ενσωμάτωση και της τεχνολογίας της επικοινωνίας άρα και αυτών των πολιτών που επεμβαίνουν εκεί. Οπότε ο κάθε πολίτης που επεμβαίνει τώρα και μιλάει επί παντός επί στητού, θα μιλήσει με βάση την πολιτική ατζέντα για το τι θα αποφασίσουμε σήμερα στο πολιτικό σύστημα. Αυτό λοιπόν δεν το θέλουν. Μπορώ να σας δώσω τη μαρτυρία. Ήμουν στο συμβούλιο της Ευρώπης στην τελευταία συνάντηση σε ένα παγκόσμιο φόρουμ για τη λεγόμενη «δημοκρατία» (εννοούν το σημερινό μοναρχικό σύστημα) και, όλοι σκεφτόντουσαν πώς θα ελέγξουν τον πολίτη του ίντερνετ και συγχρόνως πώς θα καθαγιάσουν τις ΜΚΟ (αυτές τις συμμορίες που κατακτούν και αφαιρούν δημόσιο χώρο από την επίσημη πολιτεία για να τον διαχειρίζονται με όρους ιδιωτικούς), για να μπουν πια στη λογική ότι «δημοκρατία» είναι να έχουμε τις ΜΚΟ να μας κυβερνάνε και να αποφασίζουν. Ανεξέλεγκτες δηλαδή καταστάσεις ιδιωτικού χαρακτήρα. Θα ιδιωτικοποιήσουν και την πολιτική έτσι (τον δημόσιο χώρο). Και όταν έθεσα το ζήτημα ενσωμάτωσης μέσω του διαδικτύου της πολιτικής που αναπτύσσεται εκεί στην πολιτική διαδικασία (άρα την ένταξη των πολιτών στο πολιτικό σύστημα), έπεσε άκρα σιωπή και η διεύθυνση με κάλεσε για να με ρωτήσει τι εννοούσα. Προσέξτε! Η ανησυχία τους. Και όταν στο τέλος εξήγησα (τους είπα να κάνουν πειραματικά κάτι), η μόνη απάντηση ήταν: “και αν η κοινωνία που θα την βάλουμε στην πολιτική ως εντολέα αποφασίσει να επαναφέρει τη θανατική ποινή”; Και τους απαντώ: “Αυτοί που μας κυβερνούν σήμερα, έχουν διαπράξει κανένα αδίκημα που έχετε να τους το καταλογίσετε; Γιατί εάν η κοινωνία ήθελε να επαναφέρει την θανατική ποινή θα την είχε ζητήσει. Θα έκανε διαδηλώσεις. Γιατί λοιπόν φοβάστε την κοινωνία”; Και η απάντηση ήταν, “γιατί θέλουμε εμείς να κάνουμε κουμάντο στα πράγματα”. 

Η προσέγγιση του Καθηγητή στα της μετά πανδημίας Ελλάδας: 

Για την πανδημία, είναι ίσως από τις σπάνιες περιπτώσεις που, η αλήθεια της πολιτικής έγινε η αλήθεια της κοινωνίας. Δηλαδή, η διαχείριση που έγινε της πανδημίας συγκέντρωσε μία σχεδόν καθολική αποδοχή. Αυτό ομολογεί, ανεξαρτήτως του αν έχει να κάνει κανείς επιμέρους κριτικές παρατηρήσεις, ομολογεί ότι το ελληνικό κράτος δεν υπήρξε ποτέ ο ενορχηστρωτής της κοινωνικής συνοχής. Για αυτό και η αλήθεια του κράτους ήταν πάντα το ψεύδος για την κοινωνία. Διότι γνώριζαν ότι άλλα έλεγαν και άλλα έκαναν. Και γνώριζαν επίσης ότι οι μεγάλες καταστροφές στην ελληνική κοινωνία (στον ελληνικό κόσμο) έγιναν δια χειρός του ελληνικού κράτους, άρα της ελληνικής πολιτικής του κράτους της Ελλάδας. Αυτό είναι σημειολογικά πολύ ενδιαφέρον διότι συνδέεται και με άλλα παραδείγματα. Παραδείγματος χάρη, συναντάμε την αντιμετώπιση στον Έβρο, του μεταναστευτικού ή τώρα στα νησιά. Ομολογείται ότι υπήρχε και άλλος τρόπος αντιμετώπισης της οικονομικής μετανάστευσης αλλά δεν τον ήθελαν. Και γιατί τον θέλησαν τώρα; Διότι υπήρξε προηγουμένως ο άλλος τρόπος διαχείρισης στα νησιά όταν τα νησιά εξεγέρθηκαν στην απελπισία τους με αυτό που τους συνέβαινε. Και όταν είδαν την εξέγερση και το τι συνέβη σε αυτούς που τους έστειλαν ως δυνάμεις καταστολής, κατάλαβαν ότι κινδύνευε η θέση τους. Δηλαδή να συμβεί με τους τωρινούς ό,τι συνέβη με την υπόθεση των Πρεσπών με τους προηγούμενους. Το εθνικό εν προκειμένω, περνούσε μέσα από το εκλογικό. Σου λέει, θα χάσουμε την θέση μας. Διαφορετικά, οι αντιλήψεις τους είναι τελείως διαφορετικές και εναντίον της κοινωνίας. Γι’ αυτό και επισημαίνω ότι αυτό που έγινε τώρα με την πανδημία που είχε αυτή τη συσπείρωση η κοινωνία απέναντι στις πολιτικές που ακολουθήθηκαν, από την άλλη τώρα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί για να παρακολουθήσουμε εάν θα υπάρξει και επόμενη μέρα προς αυτή την κατεύθυνση. Εάν δηλαδή η διαχείριση της κρίσης που θα προέλθει από την πανδημία και το κλείσιμο της οικονομικής ζωής της χώρας, θα είναι τέτοια που θα συγκεντρώσει τη συναίνεση της κοινωνίας. Γιατί εκεί είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα! 

Για την συμπλήρωση των 200 ετών από την Επανάσταση του ’21, την Επιτροπή και τον μελλοντικό μας βηματισμό: 

Εδώ βρισκόμαστε σε μία πολύ δύσκολη ερώτηση με πολύ εύκολη απάντηση. Αυτή η Επιτροπή, (δεν το λέω για πρώτη φορά) αποτελεί την ντροπή του έθνους. Πρώτα πρώτα επειδή μέσα έχουν μπει όλα τα συμφύρματα (εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις για να διαμορφώνουν και άλλη εικόνα) που, δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με το αντικείμενο και με επικεφαλής μία κυρία η οποία είναι εντελώς ξένη και με απόλυτη άγνοια αυτών των πραγμάτων, που πρέπει να διερωτηθούμε γιατί(;) επελέγη, άρα να διερωτηθούμε τι είχε στο μυαλό του ο πρωθυπουργός όταν την επέλεξε -γιατί υπάρχουν άλλα ζητήματα τα οποία υπεισέρχονται εδώ-, αλλά εν πάση περιπτώσει αυτό το οποίο διαπιστώσαμε μέχρι σήμερα από αυτήν την Επιτροπή, δεν είναι να γιορτάσει αν θέλετε με ένα πολύ θετικό τρόπο και τρόπο προβολής μία μεγάλη εθνική υπόθεση που είχε να κάνει με την Επανάσταση του ελληνικού λαού προκειμένου να μπορέσει να απελευθερωθεί. Αλλά, έχει να κάνει με ένα πολύ κρίσιμο ζήτημα: Την αποδόμηση της πολιτισμικής συνοχής και ιστορικότητας αυτού του λαού –και δεν το κρύβουν- για να τον κοντύνουν στις αντιστάσεις του και συγχρόνως τη δικαίωση ενός κράτους το οποίο επειδή υπήρξε ένα κράτος επιβεβλημένης κατοχής (βγήκαμε από μία κατοχή –την οθωμανική- για να μας επιβληθεί ένα δυτικού τύπου κράτους που ήθελε να αποδομήσει τον ιστορικό ελληνισμό και τον πολιτισμό του), αυτή την ιδιοσυστασία δηλαδή και τη φύση αυτού του κόσμου που τελικά δημιούργησε αυτόν τον πολιτισμό μέχρι και την τουρκοκρατία και, δυστυχώς, αυτός ο στόχος διακινήθηκε στην περίοδο της πανδημίας από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, όπως διακινείτο και από τον προηγούμενο πρωθυπουργό. Όλες οι ελίτ (αυτές που κάνουν κουμάντο στα πράγματα) δυστυχώς συναντιόνται. Ο πρωθυπουργός, την ημέρα της 25ης Μαρτίου, μας είπε ότι με την Επανάσταση συγκροτήσαμε έθνος. Δεν ξέρω ποιος τον δασκαλεύει -γιατί ο ίδιος είναι σαφές ότι δεν έχει καμία σχέση με την Ιστορία- αλλά, δεν υπήρξε κανείς να του πει ότι, δεν υπάρχει ούτε ένας στον ιστορικό βίο των Ελλήνων που να μη μιλάει για το έθνος, για το γένος και για την απελευθέρωσή του και σε όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας και πριν; Μα είναι δυνατόν; Και όλοι μιλάνε για την εθνική απελευθέρωση, την απελευθέρωση του γένους. Το ότι στη Δύση και σε όλον τον κόσμο μέσα στο κράτος δημιουργήθηκε το έθνους, είναι αδιαμφισβήτητο. Διότι το έθνος είναι μία υπόθεση ελευθερίας. Πρέπει να έχει κοινωνίες με ελευθερία και όχι κοινωνίες φεουδαλικές. Όσο λοιπόν στη Δύση φεύγανε από την φεουδαρχία, χρησιμοποίησαν το κοινωνικό αίτημα της απελευθέρωσης (δηλαδή του ατόμου) και το εθνικό, να αποσείσουν και τις απολυταρχίες και να δημιουργηθούν τα κράτη έθνη. Άρα, εκεί, το έθνος δημιουργήθηκε πρόσφατα. Οι Έλληνες, επαναστάτησαν επειδή ήταν ελεύθερες κοινωνίες, δημοκρατικά συντεταγμένες μέσα στα κοινά και επεξεργάστηκαν ιδέες και προτάγματα για την απελευθέρωσή τους με δημοκρατικούς όρους. Ήρθαν λοιπόν επιβεβλημένοι οι Βαυαροί από τις απολυταρχίες -οι οποίες είπαν ότι θα σας απελευθερώσουμε εάν δεχθείτε το φεουδαλικό σύστημα- και επεβλήθη και, στη συνέχεια, για να μπορέσουν να δικαιωθούν για αυτές τις ανομίες που διέπραξαν στην Ιστορία και εξαφάνισαν τον μείζονα ελληνισμό και ό,τι είχε για να παραμείνει μόνο ο ελλαδικός ελληνικός κόσμος και, έρχονται στη συνέχεια να μας πουν ότι δεν υπήρχε έθνος και ότι δεν είχε πρόταγμα ελευθερίας. Δηλαδή δεν διαβάζουν τι έλεγε ο Ρήγας ή τι έλεγαν όλοι οι άλλοι όταν προετοίμαζαν την Επανάσταση; Ο Καποδίστριας ο ίδιος. Όλοι μιλούσαν για έθνος που πρέπει να συγκροτήσει κράτος. Αυτό έχει μία πονηρά φύση όμως. Διότι, δεν είναι μόνο διχαστικό. Τώρα με την απαξίωση την ολική που έχει υποστεί αυτή η Επιτροπή -που θα έπρεπε ο πρωθυπουργός να την ακυρώσει όλη μαζί και με την πρόεδρό της- αυτή λοιπόν η κατάσταση έχει εξεγείρει όλη την κοινωνία αυτή τη στιγμή. Όλον τον ελληνικό κόσμο. Η εξουσία λειτουργεί λοιπόν ακόμα μία φορά σε ένα κρίσιμο θέμα, που δεν έχει μόνο ιστορική αναφορά και ιστορική αξία για την περιέργειά μας (του γιατί επαναστάτησαν οι Έλληνες), έχει και σύγχρονη! Αντί λοιπόν να λειτουργήσει συνεκτικά και να αγκαλιάσει αυτό που διδάσκει η Ελληνική Επανάσταση και ο ελληνικός κόσμος, αγκάλιασαν τον διχασμό. Αυτό που ιστορικά συνέχει την ελληνική κοινωνία και τον προκαλεί το ίδιο το πολιτικό προσωπικό. Γι’ αυτό έχουμε τόσους διχασμούς στην Ελλάδα. Η κομματοκρατία τους δημιουργεί. Ο ελληνικός κόσμος μέχρι και το τέλος του 19ου αιώνα, προκαλούσε δέος στους δυτικούς απολυτάρχες, διότι αν δημιουργούσε κράτος ισάξιο της δύναμης που είχε ο ελληνικός κόσμος τότε ήταν κίνδυνος για τα συμφέροντά τους, αλλά και δέος/φόβο διότι το πρόταγμα των Ελλήνων ήταν δημοκρατικό και το είχαν ενσωματώσει με το φιλελληνισμό ως κίνημα οι δυτικές κοινωνίες που κινητοποιούνταν τότε εναντίον της απολυταρχίας. Και από την άλλη μεριά, έχουμε έναν μεγάλο Ντοστογιέφσκι που να λέει ότι η Ρωσία πρέπει να ακολουθήσει τον ελληνικό δρόμο (τον σύγχρονο τα εποχής ελληνικό κόσμο). Αυτός είναι ο μεγάλος πολιτισμός! Τι έγινε αυτός ο ελληνικός κόσμος λοιπόν; Ποιος τον εξαφάνισε; Δεν χρειάζεται να πούμε πολλά. Θα σας επικαλεστώ μόνο το 1897, η μεγάλη απάτη της πολιτικής τάξης (από τον μονάρχη μέχρι τον τελευταίο πολιτικό) που παραλίγο να μας φέρουν πάλι στην οθωμανική δεσποτεία και το 1922 που οργανώθηκε στην Αθήνα με το δόγμα της «μικράς πλην εντίμου Ελλάδος» ό,τι συνέβη στη Μικρά Ασία. Η καταστροφή του μείζονος ελληνισμού δηλαδή, έγινε δια χειρός του κράτους. Όπως και όλες οι εσωτερικές κρίσεις συμπεριλαμβανομένης και της δεκαετούς κρίσης που ζήσαμε με τα μνημόνια.

Η καίρια σημασία του λόγου αυτής της Επιτροπής και του στόχου, είναι να μοιάσει η ελληνική κοινωνία στη «μούρη» του κράτους και όχι να προσαρμοστεί το κράτος (το πολιτικό προσωπικό) στα διακυβεύματα και στην πολιτισμική φιλοδοξία αυτής της κοινωνίας. Γι’ αυτό και εκείνο που σκοπεύουν είναι, μία Ελλάδα περιδεή και υποτελή, μία Ελλάδα που η κοινωνία της θα αλλάξει με πολλούς τρόπους συμπεριλαμβανομένου και του μεταναστευτικού, για να είναι όμοια με αυτούς, δηλαδή να μην έχει αντιστασιακό χαρακτήρα και να μην έχει συνοχή για να μπορούν να κυβερνούν κατά τον τρόπο που κυβέρνησαν μέχρι σήμερα χωρίς ακριβώς να έχουν καμία απολύτως σχέση με τον ελληνισμό και την ελληνική κοινωνία και το διακύβευμά της.