ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ

Σημαντική θέση κατείχε στον καθημερινό βίο των Αθηναίων η χρηματοδότηση με δημόσια επιχορήγηση (θεωρικόν) της παρακολούθησης θεατρικών παραστάσεων και άλλων εορταστικών δρωμένων από τα λαϊκά στρώματα. Υπάρχει ακόμη διχογνωμία για τη χρονολόγηση της εισαγωγής των θεωρικών, καθώς από ορισμένους ερευνητές υπογραμμίζεται η έλλειψη μνείας σε (επιγραφικές και φιλολογικές) πηγές του 5ου αι. π.Χ. και προτείνεται η εμφάνιση του θεσμού γύρω στα 350 π.Χ. Ωστόσο, άλλοι μελετητές, βασιζόμενοι σε μεταγενέστερες αναφορές (Πλούταρχος, Περικλής, 9.1-3· Σχόλια Δημοσθένους, i.1f), υποστηρίζουν τη θεσμοθέτηση του θεωρικού ταμείου από τον Περικλή, πιθανώς λίγο μετά τα μέσα του 5ου αι. π.Χ. Σύμφωνα με πληροφορίες (π.χ. Φώτιος, Σούδα, λ. θεωρικόν και θεωρική) αρχικά το ποσό που διδόταν ―τις ημέρες των παραστάσεων ως «μισθός της θεάς»― ήταν δύο οβολοί ημερησίως. Σαφέστερες μαρτυρίες υπάρχουν για τον πρώιμο 4ο αι. π.Χ. οπότε η ημερήσια αποζημίωση του αθηναϊκού κράτους προς τους πολίτες ανέρχεται σε μία δραχμή.

πηγή:  http://www.eie.gr/archaeologia/gr/07_DELTIA/theorika.aspx

____________________________________________________________

Ακολουθεί απόσπασμα απομαγνητοφώνησης από την διάλεξη του Καθηγητή Γιώργου Κοντογιώργη, με τίτλο "Ο Αριστοτέλης στην Αθήνα του 21ου αιώνα" (2015).

Απομαγνητοφώνηση, Ελένη Ξένου.

Γιώργος Κοντογιώργης:

(...) Η έννοια της σχόλης στην οποία ο Αριστοτέλης εγγράφεται με όρους πλήρους αποδοχής, δηλαδή θεωρεί (άλλωστε το διατυπώνει ο ίδιος) ότι προϋπόθεση του καλώς άρχειν είναι το σχολάζειν. Η έννοια της σχόλης, δε δηλώνει το δικαίωμα στην τεμπελιά όπως λένε διάφοροι μη έχοντες γνώση του πράγματος στην εποχή μας• γράφοντας και βιβλία ολόκληρα ως προς αυτό. Η έννοια της σχόλης, δηλώνει την μεταφορά του πολίτη από την οικονομική εργασία στην πολιτική εργασία. Δηλώνει δηλαδή το δικαίωμα του πολίτη να αμείβεται για την πολιτική εργασία την οποία προσφέρει για την διακυβέρνηση της πόλης. Αυτό είναι το διακύβευμα της σχόλης κι όχι η τεμπελιά. Αυτό ακριβώς έχει οδηγήσει και σε μια άλλη περιοχή ενδιαφέροντος του πολίτη, που είναι η διασφάλιση της συμμετοχής του στα πολιτισμικά δρώμενα της πόλεως. Παραδείγματος χάρη, δημιουργήθηκε μετά από κάποια στιγμή το ταμείο του Θεωρικού, το οποίο ταμείο ήταν επιφορτισμένο να οργανώνει τα πολιτισμικά δρώμενα της πόλης, στα οποία μετείχαν οι πολίτες βεβαίως, δωρεάν. Μη ξεχνάμε ότι, τα μεγάλα θεατρικά έργα τα οποία παίχτηκαν στην Αθήνα στο θέατρο του Διονύσου και που βραβεύθηκαν, αναπτύχθηκαν/παίχτηκαν ενώπιον του δήμου και βραβεύθηκαν από τον δήμο. Σήμερα χρειάζεται –για να δείτε τι σημαίνει δημοκρατική παιδεία και πώς εμπεδώνεται- σήμερα χρειάζεται να πάμε στο πανεπιστήμιο για να κατανοήσουμε το περιεχόμενο των εννοιών που εμπεριέχονται στα θεατρικά αυτά έργα. Την εποχή εκείνη, ήτανε καθημερινό διακύβευμα, καθημερινή παράσταση που, το κατανοούσε απολύτως, του κάθε πολίτη που δεν είχε πάει ούτε στο δημοτικό ούτε στο γυμνάσιο ούτε στο πανεπιστήμιο βεβαίως. Και πολλές φορές δεν γνώριζε όταν πήγαινε να ψηφίσει και, πώς να γράψει το όνομα αυτού ή της απόφασης την οποία ψήφιζε. Άρα λοιπόν βλέπουμε ότι, η δημοκρατία της Αθήνας είναι ατελής ως προς το οικονομικό της μέρος. Και, ήδη προαναφέραμε, ότι, η ατέλεια αυτή διορθώθηκε στη διάρκεια της οικουμένης. Άρχισε σιγά σιγά από την εποχή του Αλεξάνδρου.
Τι συνέβη τότε; Ο Αλέξανδρος, στο συνέδριο της Κορίνθου, σε συνεργασία εννοείται με τις πόλεις, πήραν ορισμένες αποφάσεις. Στις αποφάσεις αυτές ήταν και η απαγόρευση να φορολογούνται και να δημεύονται (ανάλογα με τις εντάσεις που υπήρχαν στην πόλη) οι περιουσίες των πλουσίων. Ουσιαστικά με έμμεσο τρόπο απαγορεύθηκε η πολιτική μισθοφορία. Έχουμε παραδείγματος χάρη μαρτυρίες στη Ρόδο, που ξεσηκώθηκαν οι πλούσιοι μετά την απόφαση του δήμου να φορολογηθούν προκειμένου να αμείβονται οι πολίτες στην εκκλησία του δήμου. Παρόλον ότι, δεν έχουμε το φαινόμενο της πρώιμης εποχής που η κοινωνική επανάσταση συνίστατο στο να πάρουν την περιουσία των πλουσίων και να την τεμαχίσουν σε ίσα μέρη ώστε ο καθένας να έχει και ένα μέρος της ιδιοκτησίας για να αποκτήσει και ελευθερία, έχουμε την άρνηση στην φορολόγηση. Κοιτάξτε πώς εξελίσσεται το δημοσιονομικό σύστημα. Ο Περίανδρος της Κορίνθου, που εισήγαγε κατά την ιστορική μαρτυρία για πρώτη φορά την φορολογία υπέρ του κράτους, υπέρ της πολιτείας εν πάση περιπτώσει, ο Περίανδρος λοιπόν της Κορίνθου, ορκίστηκε στους θεούς ότι εάν μπορέσει να καταλάβει την εξουσία θα τους χαρίσει την περιουσία των Κορινθίων• (δε μίλησε για τη δική του, των Κορινθίων). Αλλά, όταν κατέλαβε την εξουσία, είπε στους θεούς ότι, ναι μεν σας υποσχέθηκα ότι θα σας αφιερώσω την περιουσία των Κορινθίων αλλά, όχι όλη μαζί. Δέκα τοις εκατό τον χρόνο. Έτσι, εισήλθε η έννοια της δεκάτης. (...)

Γ. Κοντογιώργης: Ο Αριστοτέλης στην Αθήνα του 21ου αιώνα (6/7) - 24.2.2015

Ο καθηγητής Γιώργος Κοντογιώργης κοιτάζει την εποχή μας μέσα από τον αριστοτελικό λόγο, σ' έναν κύκλο επτά διαλέξεων.